Urodzili się. 26 lipca – Stanisław ze Szczepanowa, biskup krakowski, święty, patron Polski (data sporna lub przybliżona) (data urodzin nieznana, tradycyjnie podaje się, że urodził się 1030; zm. 1079) Edynburg (ang. Edinburgh, wym.['ɛ d ɪ n ˌ b ə r ə]; gael. Dùn Éideann, wym.[t u ː n ˈ e ː tʃ ə n]) – stolica Szkocji (Wielka Brytania), położona w jej środkowo-wschodniej części, na południowym wybrzeżu zatoki Firth of Forth (Morze Północne), główny ośrodek jednostki administracyjnej (council area) Edynburg, historyczna stolica hrabstwa Edinburghshire. Ostatni Król Szkocji (2006) [1080P] Bluray lektor pl. Odblokuj dostęp do 14335 filmów i seriali premium od oficjalnych dystrybutorów! Oglądaj legalnie i w najlepszej jakości. Włącz dostęp. Dodał: damian-zukowski87. Przebywający na misji w Ugandzie szkocki lekarz zostaje osobistym medykiem samozwańczego prezydenta, Idiego Amina. Jakub Morawiec. 0.00. 0 ratings 0 reviews. Want to read. Buy on Amazon. Rate this book. Knut Wielki. Krol Anglii, Danii i Norwegii (ok. 995–1035) 336 pages, Paperback. Henryk I zw. Beauclerc (ur. 1069 w Selby, hr. York, zm. 1 XII 1135 w Lyons-la-Forêt) – król Anglii od 1100 r. z dynastii normańskiej i książę Normandii od 1106 r. Najmłodszy syn Wilhelma I Zdobywcy, króla Anglii, i Matyldy, córki Gotfryda, księcia Flandrii. Żonaty z Matyldą, córką Malkolma, króla Szkocji, oraz z Adelą, córką Holendrów oraz przejmowaniu władzy w Szkocji przez siły antyjakobickie; powstańcy nie wiedzieli, że w rzeczywistości na drodze do Londynu stała w tym momencie tylko bezwartościowa milicja i że w stolicy wybuchła panika, wierzyciele runęli na Bank Anglii, a upadły na duchu król Jerzy II szykował się do ucieczki do Hanoweru; w sVfg. Tyran, jedynowładca? Karol I Stuart to jedyny angielski monarcha obalony przez swoich poddanych. 30 stycznia 1649 roku Karol został ścięty. W Anglii rozpoczęła się rewolucja, która wyniosła do władzy Olivera Cromwella. Karol I Stuart urodził się 19 listopada 1600 roku w Szkocji. Był drugim synem króla Szkocji Jakuba VI i Anny Duńskiej. W młodości dużo chorował. Przez wiele lat obawiano się o jego życie i bardzo o niego dbano. Przez całe życie Karol miał lekko szkocki akcent, co spotykało się nie raz kpinami dworzan. Był niskiego wzrostu, dość nieśmiały i małomówny, choć jednocześnie bardzo uprzejmy i o nienagannych manierach. Uchodził za mecenasa sztuki, lubował się w polowaniach i interesował się hodowlą koni. Droga do tronu W roku 1603 zmarła bezpotomnie królowa Anglii Elżbieta I Tudor. Następcą tronu został król Szkocji Jakub VI (syn Marii I Stuart), który objął rządy w Anglii jako Jakub I. W 1612 umarł nagle następca tronu i brat małego Karola, książę Henryk Fryderyk. Tym samym Karol Stuart otrzymał tytuł księcia Walii i został oficjalnie uznany następcą swego ojca Jakuba jako król Anglii i Szkocji. Karol I Stuart został koronowany po śmierci swego ojca w marcu 1625 roku. Rządy sprawował, de facto, od około roku, gdyż jego ojciec poważnie chorował. Jeszcze przed koronacją Karol szukał odpowiedniej dla siebie kandydatki na żonę. Planował ożenić się z hiszpańską infantką, córką króla Hiszpanii, lecz mariaż nie doszedł do skutku, gdyż hiszpańska korona nalegała, aby przed ślubem Karol przeszedł na katolicyzm, na co ten nie chciał się zgodzić. Ostatecznie jego żoną została Henrietta Maria, siostra króla Francji Ludwika XIII. Ślub odbył się tuż po koronacji. Henrietta Maria była katoliczką, a więc na ślub z nią zgodę musiał wyrazić angielski parlament. Nie zgodzono się jednak na koronację Francuzki, która do końca życia pozostała „jedynie” Henriettą Marią Burbon. Spór o koronację Henrietty był pierwszym z wielu sporów, jakie miały miejsce pomiędzy królem a Izbą Gmin. Duży wpływ na króla miał jego przyjaciel (niektórzy twierdzili, że także kochanek, ale nie ma na to żadnych dowodów), George Villers, książę Buckingham, co nie podobało się parlamentowi. Za radą Buckinghama Karol I wypowiedział wojnę Hiszpanii, a także wsparł francuskich hugenotów w walkach z królem Francji. Wyprawy okazały się porażką dla Anglii. Aby sfinansować działania wojenne, król musiał narzucić specjalny podatek, a buntujących się możnych kazał aresztować. Pod koniec 1626 roku Izba Gmin próbowała oskarżyć Buckinghama o zdradę stanu, ale Karol I Stuart zapobiegł temu ogłaszając… rozwiązanie parlamentu. Ta decyzja wzburzyła całą Anglię. Karolowi zarzucono, że pragnie wprowadzić w kraju absolutyzm. Takie postępowanie było nie do pomyślenia od czasu podpisania Wielkiej Karty Swobód w roku 1215 przez króla Jana bez Ziemi. Jedenaście lat tyranii Po nieudanej ekspedycji do Francji, władza Karola została całkiem zdyskredytowana. Izba Gmin zebrała się ponownie i uchwaliła rezolucje potępiające bezprawne nakładanie podatków i więzienie bez wyroku. W czasie posiedzenia kolejnego parlamentu, w styczniu 1629 roku, Buckingham został zamordowany. W kolejnych latach Karol postanowił rządzić bez jego udziału. Okres ten w historiografii brytyjskiej określany jest jako „jedenaście lat tyranii”. Śmierć Buckinghama sprawiła paradoksalnie, że Karol w końcu osiągnął szczęście. Zaczął doceniać swoją żonę, zasięgał jej rady. Podpisał pokój z Hiszpanią i Francją. Uważał się za władcę odpowiedzialnego wyłącznie przed Bogiem – a nie ludem czy parlamentem. Choć jego metody sprawowania władzy nie były szczególnie popularne, to w latach 1630-1639 mieszkańcy Anglii cieszyli się – wbrew hasłom o tyranii – powszechnym dobrobytem. Wszystko skończyło się wraz z rozpoczęciem wojny przeciwko Szkocji. Choć Stuartowie wywodzili się ze Szkocji, to wraz z przybyciem do Londynu zaczęli zaniedbywać swe rodzime królestwo. Kiedy Karol w końcu sobie o Szkocji przypomniał, zapragnął zaprowadzić tam własne reformy drogą przymusu. W 1640 roku Szkoci rozpoczęli wojnę przeciwko królowi, którego zmusili ostatecznie do uznania prezbiterianizmu na terenie Szkocji. Królestwo się buntuje Nie był to jednak koniec problemów Karola. W 1641 roku wybuchł bunt w Irlandii. Król domagał się powołania armii, która stłumi powstanie. Parlament nie wydał zgodę na jej sformowanie. Argumentowano, że taka armia posłuży później królowi do rozprawienia się z przeciwnikami w Anglii. Sytuacja była coraz bardziej napięta. W końcu Karol Stuart nakazał aresztować kilku członków Izby Gmin. Sam opuścił Londyn 10 stycznia 1642 roku udając się do Yorku, gdzie gromadził ludzi i broń. Parlament przedstawił królowi ultimatum, który ten odrzucił. W sierpniu rozpoczęła się wojna domowa. Sporadyczne walki trwały w całym królestwie, jednak armia Karola wciąż znajdowała się w defensywie. Jego sytuacja jeszcze się pogorszyła, gdy do wojny po stronie parlamentu dołączyła Szkocja. Przeczuwając najgorsze, Karol wysłał swą żonę i syna (również Karola) do Francji. 14 czerwca 1645 roku armia dowodzona przez Olivera Cromwella pokonała siły królewskie pod Naseby. Karol Stuart uciekł do Oxfordu, lecz został tam otoczony. Król liczył jeszcze na porozumienie ze Szkotami. Opuścił potajemnie miasto udając się do ich obozu, został jednak wydany w ręce komisarzy parlamentarnych. Przez kolejne miesiące Karol Stuart był przetrzymywany w różnych miejscach. Próbował jeszcze negocjować z parlamentem i Szkotami, obiecując raz jednej, raz drugiej stronie różne przywileje. Karol, choć uwięziony, był właściwie wciąż bardzo pewny siebie i uważał, że wkrótce wyjdzie na wolność. Ostatnie dni Karola Stuarta W sierpniu 1648 roku ostatni ze zwolenników Karola został pokonany bitwie pod Preston. Wojna domowa zakończyła się. Armia królewska odwróciła się od Karola i zaczęła domagać się nawet postawienia króla przed sądem za zdradę jako „wielkiego autora naszych kłopotów” i przyczynę rozlewu krwi. 20 stycznia 1649 roku Karol faktycznie stanął przed specjalnie powołanym sądem w Westminster Hall. Król został oskarżony o zdradę stanu i „inne wysokie zbrodnie przeciwko królestwu Anglii”. Karol odmówił uznania legalności sądu i nie odniósł się do żadnych zarzutów, odpowiadając tylko, że opowiada się za „wolnością ludu Anglii”. Wyrok odczytano 27 stycznia. Król został skazany na karę śmierci poprzez ścięcie. Wyrok wykonano na rusztowaniu wzniesionym przed salą bankietową w Whitehall we wtorek rano 30 stycznia 1649 roku. Król szedł na śmierć wciąż twierdząc, że jest „ męczennikiem za lud”. Tydzień później został pochowany w Windsorze. Karol I Stuart — Z Bożej łaski król Anglii, Szkocji, Francji i Irlandii, Obrońca Wiary, etc — Król Anglii i Szkocji Okres od 27 marca 1625do 30 stycznia 1649 Poprzednik Jakub I Stuart Następca Karol II Stuart (de iure)Oliver Cromwell (de facto) Dane biograficzne Dynastia Stuartowie Data i miejsce urodzenia 19 listopada 1600 Dunfermline Data i miejsce śmierci 30 stycznia 1649 Londyn Ojciec Jakub I Stuart Matka Anna Duńska Żona Henrietta Maria Burbon Dzieci Karol II StuartMaria StuartJakub II StuartHenrietta Anna Stuart Odznaczenia Karol I Stuart (ur. 19 listopada 1600 w Dunfermline, Fife; zm. 30 stycznia 1649 w Londynie) – król Anglii i Szkocji w latach 1625-1649, syn Jakuba I Stuarta, króla Anglii i Szkocji (jako Jakub VI) oraz Anny, córki króla Danii Fryderyka II. Karol był jedynym brytyjskim władcą, który został obalony przez poddanych i ścięty. Droga do tronu[edytuj | edytuj kod] Książę Yorku[edytuj | edytuj kod] Drugi syn króla Szkocji przyszedł na świat w szkockiej rezydencji Dunfermline, w Fife w 1600 r. Karol był słabo rozwiniętym dzieckiem. Do trzeciego roku życia nie potrafił chodzić i mówić. W 1603 r., gdy zmarła królowa Anglii Elżbieta I, ojciec Karola został nowym królem Anglii. Kiedy Jakub wyruszył na południe, towarzyszyła mu większość rodziny. W Szkocji, pod opieką pielęgniarek, pozostał tylko Karol, gdyż obawiano się, że podróż będzie zbyt niebezpieczna dla chorowitego królewicza. Do Anglii Karol wyruszył w lipcu 1604 r. Znajdował się pod opieką pielęgniarki Alletty Carey, z pochodzenia Holenderki, która uczyła go chodzić i mówić. Nalegała również, aby Karol nosił buty z hiszpańskiej skóry, wzmacniane mosiądzem, po to, by wzmacniały słabe kostki księcia. Karol był bardzo niskim dzieckiem, nawet jako dorosły człowiek mierzył tylko 5 stóp i 4 cale (162 cm). Był więc najniższym królem w historii Anglii. Jeszcze w 1603 r. Karol otrzymał tytuł księcia Albany, tradycyjny tytuł przysługujący młodszemu synowi szkockiego monarchy. W 1605 r. otrzymał jego angielski odpowiednik i został księciem Yorku. Przez następne lata pozostawał w cieniu starszego brata Henryka Fryderyka, księcia Walii, powszechnie uwielbianego następcy tronu, z którym wiązano wielkie nadzieje. W 1612 r. Henryk Fryderyk umarł nagle na dur brzuszny. Tym samym następcą tronu został 12–letni książę Yorku i Albany. Jego status został oficjalnie potwierdzony w listopadzie 1616 r., kiedy nadano mu tradycyjne tytuły następcy tronu – księcia Walii i hrabiego Chester. Książę Walii[edytuj | edytuj kod] Faworyt Karola – George Villers, książę Buckingham Młody książę Walii szybko znalazł się pod wpływem faworyta ojca George’a Villiersa, 1. księcia Buckingham. Stosunki między Karolem i Buckinghamem były tak bardzo zażyłe, że pojawiły się plotki o ich homoseksualnym romansie, nie ma jednak żadnych dowodów na potwierdzenie tej tezy. W 1623 Karol wraz z Buckinghamem udali się do Hiszpanii, gdzie miały odbyć się negocjacje w sprawie małżeństwa księcia Walii z hiszpańską infantką – Marią Anną. Negocjacje zakończyły się fiaskiem, gdyż od Karola wymagano przejścia na katolicyzm, na co ten nie chciał się zgodzić. Po powrocie do Anglii Buckingham zażądał od króla Jakuba wypowiedzenia wojny Hiszpanii, ten jednak odmówił. Wracając do Anglii, Karol przejeżdżał przez Paryż, gdzie poznał Henriettę Marię, siostrę króla Ludwika XIII. Wobec fiaska planów hiszpańskiego mariażu, Jakub przekonał Parlament, aby wyraził zgodę na małżeństwo Karola z francuską księżniczką. Z ociąganiem Parlament tę zgodę wydał. Problemy z tą instytucją trwały przez całe panowanie Jakuba I, przeciągając się także na rządy jego syna i doprowadzając do wojny domowej. Król Anglii[edytuj | edytuj kod] Początek rządów[edytuj | edytuj kod] Henrietta Maria Burbon, żona Karola I Karol objął tron od razu po śmierci ojca, aczkolwiek realną władzę sprawował już od roku, gdyż stary król Jakub zapadł na demencję. Karol, podobnie jak ojciec, nie potrafił znaleźć wspólnego języka z Parlamentem, zwłaszcza ze zdominowaną przez purytanów Izbą Gmin. Do pierwszego konfliktu doszło już w maju 1625 r., kiedy Izba Gmin odmówiła zgody na małżeństwo króla z Henriettą Marią. Francuska księżniczka była katoliczką i Anglicy obawiali się, że przy jej pomocy król zechce podjąć próbę rekatolizacji Anglii. Karolowi ostatecznie udało się uzyskać zgodę na ślub, ale jego żona nigdy nie została koronowana. Sam Karol koronowany został w katedrze westminsterskiej 2 lutego 1625 r. Początek panowania upłynął pod znakiem wojen toczonych przez Buckinghama. W 1626 r. książę zorganizował rajd na Kadyks (Karol I nie poszedł w ślady ojca i wypowiedział wojnę Hiszpanii), bez wielkich sukcesów. Potem zdecydował się wesprzeć francuskich hugenotów, obleganych w La Rochelle, co rozpoczęło ponowny spór z Parlamentem. W 1625 r. Izba Gmin ostro wypowiadała się przeciw hugenotom. Rok później napięcie sięgnęło zenitu – padły żądania dymisji faworyta i postawienia go przed sądem. Sformułowano nawet petycję na piśmie. Król wziął wszystko na siebie, orzekł, że Buckingham działał na jego rozkazy, a następnie aresztował aktywniejszych opozycjonistów i rozwiązał Parlament. W 1627 r. ruszyła wyprawa na La Rochelle, która zakończyła się porażką. Król kontra Parlament[edytuj | edytuj kod] Rozwiązanie Parlamentu pogłębiło rozdźwięk między królem a społeczeństwem. Większość Anglików uznała to za przejaw bezprawia i tendencji absolutystycznych. Karol przejął rzeczywiście po ojcu wysokie mniemanie o władzy monarszej, tendencje do absolutyzmu i chęć podporządkowania sobie Kościoła anglikańskiego, nie mówiąc już o bezgranicznym zaufaniu do Buckinghama. Pierwsze lata samodzielnych rządów Karola charakteryzowały się nakładaniem ogromnych podatków i niezbyt łagodnymi metodami ich ściągania. Na ponowne zwołanie Parlamentu czekano do 1628 r. Kiedy się zebrał, wszystko zaczęło się jednak od początku. Głównym owocem prac Parlamentu było uchwalenie przez obie Izby Petycji Praw. Stwierdzała ona, że nie można nakładać podatków bez zgody Parlamentu ani więzić nikogo bez motywacji prawnej. Król, na początku obrad jak zawsze wyniośle traktujący pomysły opozycji, bez wahania podpisał Petycję, co spotkało się z entuzjazmem deputowanych, którzy bez sprzeciwu uchwalili zażądane przez króla dość wysokie podatki na odsiecz dla La Rochelle. Wpływ na decyzję króla o przyjęciu Petycji wywarła głównie obawa o los Buckinghama, powszechnie nienawidzonego w Izbie Gmin. Wkrótce lęk o los faworyta stracił rację bytu – 23 sierpnia 1628 r., podczas organizowania odsieczy dla hugenotów, książę został zasztyletowany przez oficera marynarki, Johna Feltona, fanatycznego purytanina. Ekspedycja wyruszyła niezależnie od losu księcia, ale nie przyniosła sukcesów – w październiku 1628 r. La Rochelle skapitulowało, a Anglia zawarła pokój z Francją (1629 r.). Obrady Parlamentu trwały nadal, ale ponownie rozwierała się przepaść między nim a królem. Na czoło parlamentarnej opozycji wysunął się wiceadmirał John Eliot, główny pomysłodawca Petycji Praw i paru uchwał potępiających działania rządu. Po rozwiązaniu Parlamentu 10 marca 1629 r. został aresztowany i do śmierci w 1632 r. przebywał w więzieniu. Rolę przywódców opozycji przejęli John Hampden i John Pym. Inny opozycjonista, Thomas Wentworth, przez większość obrad rzucający gromy na absolutyzm, nagle w 1628 r. przeszedł do obozu królewskiego, zyskując tytuł lorda Strafford (w 1639 r. podniesiony do rangi hrabiego). Strafford stał się gorliwym poplecznikiem Karola i kierował aparatem represji podczas okresu 11-letniej tyranii. 11-letnia tyrania[edytuj | edytuj kod] Rządy bez Parlamentu[edytuj | edytuj kod] Po rozwiązaniu Parlamentu rozpoczął się długi okres rządów osobistych Karola I, trwający w latach 1629–1640, stąd nazywany często 11-letnią tyranią. Król znalazł również nowego faworyta – w miejsce Buckinghama został nim lord Strafford, w latach 1633–1639 namiestnik Irlandii. Owe 11-lecie było bardzo ciężkie dla purytanów, poddawanych szykanom i prześladowaniom. Nakładano ogromne podatki i bezwzględnie je ściągano. Za jakikolwiek opór wobec władzy karano więzieniem, karami pieniężnymi, piętnowaniem lub kaleczeniem pod pręgierzem. Aparatem represji kierował Strafford, człowiek uparty i bezwzględny, który za główne narzędzia polityki uznawał gwałt i przemoc. Sekundował mu w tym William Laud, biskup Londynu, od 1633 roku arcybiskup Canterbury. Na tych dwojgu ludzi opierała się cała władza Karola I. Opozycja wydawała pamflety i pisma polityczne, w których atakowano władzę, zaś ta odpowiadała represjami. W 1632 r. na przykład William Prynne opublikował swoje dzieło, w którym udowadniał, że wszelkie sztuki teatralne są sprzeczne z prawem bożym. Niedługo później królowa Henrietta wystąpiła w pewnej sztuce mało znanego autora (Williama Montagu, tytuł sztuki brzmiał Raj pastuszka – Shepherd's Paradise). Przypomniano sobie o książce Prynne'a, autora aresztowano i skazano na więzienie, karę pieniężną i obcięcie uszu. Wyrok wykonano co do słowa. Na potrzeby wiecznie pustego skarbu wymyślano coraz to nowe podatki. Odgrzebano nawet zapomniany podatek okrętowy (ship money), jeszcze z czasów Plantagenetów, co jeszcze bardziej wzburzyło Anglików. Społeczeństwo buntowało się przeciw nowym podatkom, coraz częściej odmawiano ich płacenia. Sytuacja w państwie stawała się coraz bardziej napięta. Nastroje społeczne groziły wybuchem. Wkrótce sytuacja pogorszyła się za sprawą religijnej polityki Karola I. Próby reform religijnych[edytuj | edytuj kod] Po swoim ojcu Karol odziedziczył chęć dalszych reform religijnych, mających połączyć ze sobą Kościoły Anglii i Szkocji i poddać je kontroli monarchy. Projekt miał jednak gorących przeciwników. Sprzeciwiali mu się zarówno prezbiterianie w Szkocji, jak i purytanie w Anglii. Przeprowadzenie zmian w Kościele król powierzył arcybiskupowi Canterbury, Williamowi Laudowi. Ten rozpoczął od zmian w liturgii, upodabniając ją coraz bardziej do liturgii Kościoła katolickiego (zmiany te spodobały się zresztą papieżowi Urbanowi VIII, który zastanawiał się, czy nie nadać Laudowi godności kardynalskiej). Na Wyspach reformy nie zostały dobrze przyjęte. Zmiany liturgiczne w połączeniu z wprowadzonym jeszcze przez Jakuba I systemem episkopalnym spotkały się z wrogą reakcją, zwłaszcza w Szkocji. Dlatego w 1637 roku, kiedy po wprowadzeniu reform w Kościele anglikańskim Laud zabrał się za wdrażanie ich w Kościele szkockim, spotkał się ze zdecydowanym oporem szkockich prezbiterian. Fiaskiem skończyła się próba wprowadzenia w Szkocji Modlitewnika Powszechnego. W roku 1638 doszło do pierwszych poważnych konfliktów, kiedy Szkoci obalili system episkopalny i przywrócili demokratyczny system sprawowania władzy w swoim Kościele. Uparte obstawanie Karola przy niepopularnych zmianach doprowadziło w końcu do wybuchu powstania. Wojny biskupów[edytuj | edytuj kod] Karol I na portrecie van Dycka z lat 1635-1636 Bunt w Szkocji zaskoczył Karola. Anglia nie posiadała licznej armii i była kompletnie nieprzygotowana do wojny. Powstanie szybko się rozprzestrzeniało. Na początku 1638 roku Szkoci przyjęli akt „Przymierza Narodowego” (National Covenant), w którym ślubowali przeciwstawiać się naciskom Kościoła Anglikańskiego i bronić własnej religii. Zobowiązywali się również do walki z królewskim absolutyzmem. Król na początku nie zamierzał ustąpić, ale kiedy wysłane w celu stłumienia powstania wojska angielskie zostały bez trudu odparte przez Szkotów, zgodził się na pokój, gwarantujący Szkotom amnestię i umacniający pozycję szkockiego Parlamentu (była to tzw. „pacyfikacja w Berwick” w 1639 r.). "Pacyfikacja w Berwick” pozostała tylko na papierze. Nieprzestrzeganie jej przez króla wywołało w 1640 roku kolejną wojnę biskupią. Tym razem do ofensywy przeszli Szkoci, notujący spore sukcesy, zwłaszcza że większość społeczeństwa angielskiego popierała ich działania. Do opanowania sytuacji potrzeba było sporo pieniędzy, a do ich uzyskania potrzebna była zgoda Parlamentu. Do takiego rozwiązania przekonywał króla nawet hrabia Strafford. Król uległ namowom i w 1640 roku, po 11 latach przerwy, ponownie zwołano Parlament. Droga do rewolucji[edytuj | edytuj kod] Krótki Parlament[edytuj | edytuj kod] Nowy Parlament zebrał się w kwietniu 1640 roku. Przewagę w Izbie Gmin uzyskali purytanie z Pymem i Hampdenem na czele. Wśród deputowanych znalazł się również przedstawiciel drobnej szlachty Oliver Cromwell. Jak było do przewidzenia, zdominowany przez purytanów Parlament nie wyraził zgody na nowe podatki, co więcej, zażądał postawienia przed sądem czołowych królewskich ministrów za nadużycia finansowe i represje. Król w maju odpowiedział na to rozwiązaniem Parlamentu. Jego obrady trwały dokładnie jeden miesiąc i Parlament ten przeszedł do historii jako Krótki Parlament. Niedługo później zgromadzenie biskupów pod presją Lauda uchwaliło 17 kanonów o nieograniczonej i uświęconej przez Boga władzy królewskiej i o Kościele Episkopalnym jako jedynej prawdziwej instytucji religijnej. Było to jednak zwycięstwo tylko na papierze i wywołało falę zwróconych przeciwko Laudowi groźnych demonstracji w Londynie. Szkoci tymczasem kontynuowali ofensywę, chcąc ułożenia spraw spornych w pertraktacjach z angielskim Parlamentem. Król musiał się ugiąć. W listopadzie zwołano kolejny Parlament. Długi Parlament[edytuj | edytuj kod] Zebranie się kolejnego Parlamentu uważa się często za początek rewolucji angielskiej, chociaż do początku działań wojennych i ostatecznego zerwania między królem a Parlamentem doszło dopiero w roku 1642. Nowy Parlament obradował aż do 1653 roku, słusznie więc nosi w historiografii nazwę Długiego Parlamentu. Ton obradom nadawała − zdominowana przez purytanów − Izba Gmin, pod przewodnictwem Johna Pyma. Dwór miał przewagę jedynie w Izbie Lordów, która mimo szumnego tytułu nie znaczyła wiele. W Izbie Gmin od początku doszła do głosu opozycja. Zewsząd atakowano dwór, jego politykę ekonomiczną i religijną. Nie napotkawszy zbyt stanowczego oporu dla swych pomysłów, Izba Gmin zdecydowała się rozprawić ze szczególnie znienawidzonymi stronnikami króla. Aby uniknąć trudności, Izba wymogła na królu rezygnację z jego prawa do rozwiązania Parlamentu. Od tej pory mieli o tym decydować sami deputowani. Na pierwszy ogień poszedł hrabia Strafford. Karol zdecydował się go poświęcić, podobno sam Strafford go do tego przekonywał. Hrabia został ścięty w 1641 roku. Następny był arcybiskup Laud. Czekał go podobny los, aczkolwiek spędził jeszcze 4 lata w więzieniu, nim w 1645 roku dał głowę pod topór. Główne działania Parlamentu przypadły na przełom lat 1641/1642. Rozwiązano między innymi Izbę Gwiaździstą, organ królewskiego sądownictwa, i wystosowano tzw. Wielką Remonstrację, czyli zarzuty pod adresem rządu, łącznie z postulatami: reformy Kościoła, zatwierdzania doradców królewskich przez Parlament, usunięcia biskupów z Izby Lordów. Remonstracja liczyła łącznie 207 punktów. W tym momencie król zdecydował się na działanie przy użyciu siły, jednak próba aresztowania czołowych opozycjonistów zakończyła się fiaskiem. Król, stwierdziwszy, że w Londynie nie poradzi sobie z przeciwnikami, opuścił stolicę i udał się na północ kraju, gdzie jego zwolennicy byli w przewadze. 22 sierpnia 1642 roku w pałacu w Nottingham Karol podniósł królewski sztandar przeciw Parlamentowi i jego stronnikom. Rozpoczęła się wojna domowa. Wojna domowa[edytuj | edytuj kod] Karol umieścił swój dwór w Oksfordzie, który na parę lat stał się nieformalną stolicą rojalistycznej Anglii. Król mógł liczyć na starą szlachtę i własne siły zbrojne, nieliczne, ale dobrze wyszkolone. Poparły go również Irlandia i Szkocja, z którą w 1641 r. zawarto rozejm. Król roztoczył swoją kontrolę nad północną i zachodnią Anglią. Pozostała część wyspy znajdowała się w rękach Parlamentu, który popierali purytanie, prezbiterianie, drobna szlachta i mieszczaństwo. Karol I na okładce Eikon Basilike, wydanej przez Williama Marshalla w 1649 r. Pierwszą bitwę tej wojny stoczono 25 października 1642 roku pod Edgehill. Bitwa była nierozstrzygnięta, ale przewagę uzyskali zwolennicy króla, popularnie zwani „kawalerami” (zwolenników Parlamentu zwano „okrągłogłowymi”). Mimo pewnych sukcesów i podziałów wśród „okrągłogłowych” nie udało się zdobyć Londynu, a tylko tak można było zakończyć wojnę. W 1643 roku z szeregów przeciwników króla ubył John Hampden, który zginął w jednej z potyczek. Niedługo później zmarł Pym. Na czoło stronników Parlamentu zaczął się wysuwać Oliver Cromwell. Przełom nastąpił w 1644 roku, kiedy wojska Parlamentu pokonały rojalistów na Marston Moor (2 lipca) i pod Newbury (27 października). Główną rolę w zwycięstwie odegrali wyszkoleni przez Cromwella tzw. ironsides („żelaznobocy”). Pod wpływem sukcesów Parlament przeprowadził reformę armii, według wzorców wypracowanych przez Cromwella. Dowództwo tzw. „Armii Nowego Wzoru” (New Model Army) objęli Cromwell i sir Thomas Fairfax. Do rozstrzygnięcia doszło 14 czerwca 1645 roku pod Naseby w Leicestershire. Armia królewska została rozbita przez siły Parlamentu. Karol cofnął się do Oksfordu. Oblężenie stolicy rojalistów trwało do czerwca roku następnego i zakończyło się jej kapitulacją. Dwa miesiące wcześniej Karol uciekł z twierdzy i udał się do Szkocji. Początkowo wydawało się, że król uzyska pomoc i wsparcie Szkotów, jednak kiedy angielski Parlament zażądał wydania króla i dołączył do tego obietnicę zapłacenia zaległego żołdu (a była to spora kwota), Szkoci bez wahania wydali króla angielskim komisarzom (czerwiec 1647). Ostatnie lata[edytuj | edytuj kod] Niewola[edytuj | edytuj kod] Karol został osadzony w Holdenby House w Northamptonshire. Później został przeniesiony do Newmarket w imieniu Armii Nowego Wzoru. W tym czasie między Armią a Parlamentem rosło napięcie (Armia domagała się radykalnych posunięć, natomiast Parlament był im przeciwny). Karol był później przenoszony do Outlands i Hampton Court. Ostatecznie znalazł się na wyspie Wight, gdzie cieszył się względną wolnością, mogąc nawet kontaktować się ze swoimi zwolennikami w Szkocji. Wiosną 1648 roku ponownie wszczęto działania wojenne. Za królem opowiedziały się hrabstwa północne oraz Szkoci, którzy wkroczyli do Anglii. Drogę zastąpił im Cromwell. W sierpniu pod Preston zadał wojskom szkockim ciężką klęskę, która była ostatecznym ciosem dla sprawy rojalistów. Skończyła się też względna wolność Karola. Jego los był przesądzony. Proces[edytuj | edytuj kod] O losie Karola zdecydował konflikt między Armią i Parlamentem. Ten ostatni nie chciał zniesienia monarchii, zadowalało go jedynie ograniczenie uprawnień monarszych i pozbawienie króla wpływu na sprawy religijne. Armia natomiast, składająca się głównie z radykalnych i bezkompromisowych independentów (odłam purytanów), chciała całkowitego zniesienia monarchii i przeprowadzenia reform społecznych. Popierał ich Cromwell. 6 grudnia 1648 r. na jego rozkaz wojsko otoczyło Parlament i aresztowało większość posłów, którą stanowili prezbiterianie. Nowy Parlament, zwany „Parlamentem Kadłubowym” powołał 150-osobową komisję pod przewodnictwem Johna Bradshawa z Cromwellem i Fairfaxem w składzie (ten ostatni jednak zrezygnował), która miała osądzić Karola. Proces rozpoczął się 20 stycznia 1649 roku. Król odmówił uczestniczenia w nim twierdząc, iż Parlament nie ma prawa sądzić monarchy. Liczył, że jego autorytet powstrzyma członków komisji przed radykalnymi działaniami. Przeliczył się. Komisja uznała, że żaden człowiek nie znajduje się ponad prawem. Trzy razy wzywano króla, aby stawił się przed sądem, ale Karol za każdym razem odmawiał. W końcu, 27 stycznia 1649 roku król został skazany na śmierć, a dwa dni później 59 członków komisji złożyło swoje podpisy pod wyrokiem skazującym na śmierć tyrana, zdrajcę i wroga ludu, Karola Stuarta. Egzekucja[edytuj | edytuj kod] Zaraz po wydaniu wyroku Karol został przeniesiony z St. James’s Palace do Whitehall. Egzekucja miała odbyć się nazajutrz, naprzeciwko Banqueting House. Nie wiadomo, kto został wyznaczony do przeprowadzenia egzekucji. Najczęściej wymienia się londyńskiego kata Richarda Brandona, pewnego Irlandczyka nazwiskiem Gunning, dwóch ludzi o nazwiskach Dayborne i Bickerstaffe (oskarżeni w 1661 roku, lecz zarzuty wycofano), rewolucyjnego dziennikarza Henry’ego Walkera, jego brata Williama, lub Williama Hewletta, który w dniu egzekucji dowodził strażą. Dzień egzekucji był pochmurny i chłodny. Król założył dwie koszule (Jeśli będę drżał, moi wrogowie powiedzą, że to ze strachu. Chcę uniknąć takich zarzutów – miał powiedzieć). W drodze na szafot towarzyszył mu jego przyjaciel, biskup Juxton. Karol do końca był przekonany o słuszności swojej sprawy. Na szafocie zdjął płaszcz i wstęgę Orderu Podwiązki (z medalionem przedstawiającym św. Jerzego walczącego ze smokiem) i przekazał je Juxtonowi. Do niego też skierował swoje ostatnie słowo: Remember (Pamiętaj). Kat odciął głowę króla jednym ciosem. Po egzekucji na szafot wszedł Cromwell. Przyjrzał się zwłokom króla i rzekł: Było to dobrze zbudowane ciało, które mogło długo żyć.... Post mortem[edytuj | edytuj kod] Karol został pochowany w prywatnej ceremonii 7 lutego w St George’s Chapel w Windsorze. Jego syn, Karol II, planował budowę mauzoleum ku czci ojca, ale nic nie wyszło z tych planów. W 1649 roku Anglia została ogłoszona republiką. 4 lata po ścięciu króla rozwiązał się Długi Parlament. Cromwell przyjął tytuł lorda protektora i osobiście rządził Anglią do swojej śmierci w 1658 roku. Dwa lata później Parlament przywrócił monarchię i tron dynastii Stuartów. Królowie musieli jednak pożegnać się z marzeniami o absolutyzmie. Anglia stała się monarchią parlamentarną. Wiele osób zastanawiało się, jaki sens miało słowo Remember, wypowiedziane do Juxtona. Zapytany o to biskup odrzekł, że poprzedniego dnia król prosił go, aby w jego imieniu nakazał synowi (Karolowi II), żeby, jeśli kiedyś wstąpi na tron – nie szukał zemsty na mordercach ojca. To właśnie przypomniał mu Karol przed śmiercią. Po śmierci Karola szybko wybaczono mu winy i nieudolne rządy[potrzebny przypis]. Wiele osób zaczęło go czcić jako męczennika. Karol I Stuart jest wspominany przez Kościół Anglii jako król i męczennik, a data jego śmierci (30 stycznia) jest umieszczona w kalendarzu liturgicznym tego kościoła[1]. Wywód przodków[edytuj | edytuj kod] 4. Henryk Stuart, lord Darnley 2. Jakub I Stuart 5. Maria I Stuart 1. Karol I 6. Fryderyk II Oldenburg 3. Anna Duńska 7. Zofia meklemburska Rodzina[edytuj | edytuj kod] 13 czerwca 1625 r. w St Augustine's Church w Canterbury Karol poślubił Henriettę Marię Burbon (25 listopada 1609 – 10 września 1669), córkę Henryka IV, króla Francji, i Marii Medycejskiej, córki Franciszka I Medyceusza, wielkiego księcia Toskanii (ślub per procura odbył się 11 maja 1625 r.). Karol i Henrietta mieli razem czterech synów i pięć córek: Karol Jakub (13 marca 1629), książę Kornwalii Karol II (29 maja 1630 – 6 lutego 1685), król Anglii i Szkocji Maria (4 listopada 1631 – 24 grudnia 1660), Princess Royal, żona Wilhelma II Orańskiego, stadhoudera Niderlandów i księcia Oranii Jakub II (14 października 1633 – 16 września 1701), król Anglii i Szkocji, pierwszy jakobicki pretendent do tronu wspomnianych królestw Elżbieta (29 grudnia 1635 – 8 września 1650) Anna (17 marca 1637 – 8 grudnia 1640) Katarzyna (29 stycznia 1639), urodziła się martwa Henryk (8 lipca 1640 – 18 września 1660), książę Gloucester Henrietta Anna (16 czerwca 1644 – 30 czerwca 1670), żona Filipa I Burbona, księcia Orleanu Przypisy[edytuj | edytuj kod] ↑ Holy Days (ang.). The Church of England. [dostęp 2014-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-18)]. Bibliografia[edytuj | edytuj kod] Bazylow Historia powszechna 1492-1648 Bricard Leksykon śmierci wielkich ludzi Charles Phillips: The Illustrated Encyclopedia of Royal Britain. John Haywood, Richard G. Wilson (konsult.). New York: Metro Books, 2011. ISBN 978-1-4351-1835-5. Robertson The Tyrannicide Brief: The Man Who Sent Charles I to the Scaffold Williamson The Kings and Queens of England Wójcik Historia powszechna. Wiek XVI i XVII Poprzedniknowa kreacja Książę Albany1603–1625 Następcapowrót do domeny królewskiej pdeKsiążęta Yorku 1 kreacji (parostwo Anglii) Edmund Langley, 1. książę Yorku (1384–1402) Edward Norwich, 2. książę Yorku (1402–1415) Ryszard Plantagenet, 3. książę Yorku (1425–1460) Edward, 4. książę Yorku (1460–1461) Książęta Yorku 2 kreacji (parostwo Anglii) Ryszard Shrewsbury, 1. książę Yorku (1474–1483) Książęta Yorku 3 kreacji (parostwo Anglii) Henryk Tudor, 1. książę Yorku (1494–1509) Książęta Yorku 4 kreacji (parostwo Anglii) Karol Stuart, 1. książę Yorku (1605–1625) Książęta Yorku 5 kreacji (parostwo Anglii) Jakub Stuart, 1. książę Yorku (1644–1685) Książęta Yorku i Albany 1 kreacji (parostwo Wielkiej Brytanii) Ernest August Brunszwicki, książę Yorku i Albany (1716–1728) Książęta Yorku i Albany 2 kreacji (parostwo Wielkiej Brytanii) Edward August Hanowerski, książę Yorku i Albany (1760–1767) Książęta Yorku i Albany 3 kreacji (parostwo Wielkiej Brytanii) Fryderyk August Hanowerski, książę Yorku i Albany (1784–1827) Książęta Yorku 6 kreacji (parostwo Zjednoczonego Królestwa) Jerzy Fryderyk Ernest Albert Koburg, 1. książę Yorku (1892–1910) Książęta Yorku 7 kreacji (parostwo Zjednoczonego Królestwa) Albert Fryderyk Artur Jerzy Windsor, 1. książę Yorku (1920–1936) Książęta Yorku 8 kreacji (parostwo Zjednoczonego Królestwa) Andrzej Albert Chrystian Edward Mountbatten-Windsor, 1. książę Yorku (od 1986) pde pdeNiezależni książęta Walii Llywelyn ab Iorwerth (1218–1240) Dafyff ab Llywelyn (1240–1246) Llywelyn ab Gruffydd (1246–1282) Dafydd III ab Gruffydd (1282–1283) Madoc ap Llywelyn (1294–1295) Owain III Lawgoch (1372–1378) Owain IV Glyndwr (1400–1415) Książęta Waliijako następcy tronu Anglii Edward (1301–1307) Edward (Czarny Książę) (1343–1376) Ryszard (1376–1377) Henryk Monmouth (1399–1413) Edward Westminster (1453–1471) Edward York (1470–1483) Edward Middleham (1483–1484) Artur Tudor (1486–1502) Henryk Tudor (1502–1509) Edward Tudor (1537–1547) Henryk Fryderyk Stuart (1610–1612) Karol Stuart (1616–1625) Karol Stuart (1630–1649) Jakub Franciszek Edward Stuart (1688–1689) Jerzy August (1714–1727) Fryderyk Ludwik (1727–1751) Jerzy (1751–1760) Jerzy (1762–1820) Albert Edward (1841–1901) Jerzy (1901–1910) Edward (1910–1936) Karol (od 1958) pde pde Kontrola autorytatywna (osoba):ISNI: 0000 0001 2320 9622VIAF: 67750325ULAN: 500272099LCCN: n79132433GND: 118720856LIBRIS: wt79b6wf1qldh72BnF: 13006763vSUDOC: 027668452SBN: CFIV096846NLA: 36328484NKC: jn20000700854DBNL: kare002BNE: XX878112NTA: 069905673BIBSYS: 90682397Open Library: OL146259A, OL5660280A, OL5660250APLWABN: 9810637189705606NUKAT: n97088083OBIN: 5143J9U: 987007259761005171CANTIC: a11273422LNB: 000185363ΕΒΕ: 154305LIH: LNB:V*28609;=BLRISM: pe457135WorldCat: lccn-n79132433Encyklopedia internetowa: PWN: 3920613 Britannica: biography/Charles-I-king-of-Great-Britain-and-Ireland Treccani: carlo-i-re-d-inghilterra Universalis: charles-ier-1600-1649-roi-d-angleterre-1625-1649 БРЭ: 2047268 Store norske leksikon: Visuotinė lietuvių enciklopedija: karolis-i Catalana: 0015052 Ogłoszony drukiem 400 lat temu angielski przekład Biblii odcisnął swoje piętno na tym języku i uświęcał dobrą nowinę wolności osobistej. Żadnej innej księdze anglojęzyczny świat nie zawdzięcza równie wiele. Przed torem do rodeo na niewielkim ranczu koło indiańskiego rezerwatu Nawahów w Waterflow w stanie Nowy Meksyk stoi Rome Wager. Otacza go grupa młodych kowbojów, którzy przybyli tu na tygodniowy ma pas spięty wielką klamrą i podkręcone sumiaste wąsy, a w lewej dłoni dzierży Biblię. Chłopcy odkrywają głowy, klękają i wieszają sobie kapelusze na kolanie. – Moje opowieści mogą zaczynać się nieporadnie, ale Pan poprowadzi mnie dalej – mówi brat Rome do od pewnego czasu jest kaznodzieją baptystycznym, ale kiedyś dla zarobku ujeżdżał byki i dzikie mustangi. Rome Wager opowiada młodym słuchaczom o swoim bujnym życiu. Wychował się na ranczu w Dakocie Południowej; walczył na pięści, noże i broń palną. – No i chlałem na umór – czegoś mu w kowbojskim życiu brakowało. Pewnego dnia, gdy za pijaństwo trafił do paki, wpadła mu w ręce Biblia. – Za kratkami zacząłem przeglądać Pismo i przeczytałem, że Bóg ma dla mnie mieszkanie w niebiosach, w domu Ojca [Jan 14:2]. I wpuściłem Boga do mego wypowiadane przez kaznodzieję zapisali w Anglii 400 lat temu ludzie w czarnych habitach, którzy nie mieli pojęcia o kowbojskiej dumie i zamszowych bluzach z frędzlami. Drugi list do Koryntian: Zatem jeśli kto w Chrystusie, jest nowym stworzeniem; stare rzeczy przeminęły, oto wszystko stało się nowe [2 Kor. 5:17].Oto cud: Biblia króla Jakuba w działaniu. Słowa z podwójnie obcego kontekstu kulturowego – nie jest to bowiem tekst oryginalny, lecz przekład ze starożytnych manuskryptów zapisanych wiele stuleci temu i tysiące kilometrów stąd po grecku i hebrajsku. Dotarły w ten zapylony zakątek Nowego Świata, ale brzmią tak, jak powinny: podniośle, a równocześnie trzeba być chrześcijaninem, by dostrzec siłę tych słów: prostych, a potężnych, dostojnych w brzmieniu, a głęboko emocjonalnych w oddziaływaniu. Biblia króla Jakuba wplotła się gęsto w tkaninę języka angielskiego. Jeśli ktoś mówi, że „strzeże czegoś, jak źrenicy oka”, że coś „jest starsze niż góry”, że ktoś „stoi u bram śmierci”, że czyjaś „mądrość sczezła”, że ktoś będzie „chrzczony ogniem” albo będzie „lizać pył”, że rzuca „perły przed wieprze” lub „kto bez winy, niech pierwszy rzuci kamieniem” – to chcąc nie chcąc mówi Biblią. Bogaci i ubodzy, przynieść czyjąś głowę na tacy, nocny złodziej, stać się śmieciem tego świata, zachować najlepsze na koniec, wdziać wór pokutny i posypać głowę popiołem, ulice brukowane złotem, ujść tylko z dziąsłami: to wszystko są wyrażenia przekazane przez tłumaczy, którzy dokonali przekładu 400 lat temu [część z przytoczonych tu biblizmów funkcjonuje tylko na obszarze języka angielskiego – red.].Światowa kariera tej księgi – do dzisiaj wydrukowano ją w większej liczbie egzemplarzy niż jakiekolwiek inne dzieło w języku angielskim – zaczęła się w marcu 1603 r. Po długim panowaniu zmarła królowa Anglii Elżbieta I. Na tę właśnie chwilę czekał od dawna jej kuzyn i następca, król Szkocji Jakub VI. Szkocja była jedną z najuboższych monarchii europejskich, słabą i zacofaną. Anglia przeciwnie – cywilizowana, bogata i silna. Gdy Jakub usłyszał, że w końcu ma objąć tron Anglii, powiedział podobno, że czuje się „jak nędzarz (…), który dotarł do Ziemi Obiecanej”.W XVI w. Anglia przeżywała przypływy i odpływy reformacji, bo jedni władcy zrywali z katolicyzmem, inni zaś do niego wracali. W rezultacie po kraju krążyły dwie konkurencyjne wersje Pisma Świętego. Tak zwana Biblia Genewska, ogłoszona drukiem w 1560 r. w Genewie przez grupę uczonych kalwińskich z Anglii i Szkocji, oparta była w dużej mierze na przekładzie Williama Tyndale’a, który to dzieło przypłacił wyrokiem śmierci za herezję w 1536 r. Biblię Genewską uwielbiali purytanie, ale przekład w wielu miejscach, zwłaszcza w przypisach na marginesie, miał wymowę antykrólewską, bo utożsamiał silną władzę monarchy z tyranią. Król Jakub cenił Biblię Genewską przede wszystkim za fachowość przekładu, nie mógł jednak pochwalać jej antymonarchicznego wydźwięku. Chcąc się przeciwstawić wpływowi Biblii Genewskiej, Kościół anglikański za rządów Elżbiety I wspólnym wysiłkiem kilkunastu biskupów stworzył pośpiesznie przekład, który wydano w 1568 r. z portretem samej królowej na karcie tytułowej. Nie ulega wątpliwości, że owa Biblia, zwana Biblią Biskupów, była prokrólewska. Jedyną jej wadą było to, że nikt nie chciał z niej korzystać. Bezpośredniość i rzeczowość Biblii Genewskiej biskupi zastąpili językiem mętnym i pełnym niejasności, za to pompatycznym. Egzemplarze Biblii Genewskiej, które przetrwały do naszych czasów, są zużyte od częstego kartkowania. Karty zachowanych egzemplarzy Biblii Biskupów z reguły pozostały nieskazitelnie właśnie rozdwojone dziedzictwo chciał król Jakub scalić, a uczynić to miała nowa Biblia. Podstawowe reguły nowego przekładu sformułowano w 1604 r.: żadnych budzących kontrowersje przypisów; język ma być zrozumiały dla ludu; tłumaczenie winno być wierne i ścisłe, wykonane z poszanowaniem warsztatu naukowego. W tym celu król zebrał solidną ekipę 54 uczonych dobranych z najróżniejszych kręgów, od purytanów po najwyższych dostojników Kościoła. Podzielono ich na sześć komisji, a każda miała przełożyć inną księgę Pisma tłumaczy władca wybrał wybitnych znawców języków oryginału, ale zadbał też o to, by byli to ludzie o dużym i zróżnicowanym doświadczeniu życiowym. I tak na przykład jeden z nich, John Layfield, miał za sobą walki z Hiszpanami w Portoryko. Inny, George Abbot, napisał wielokrotnie wydawany przewodnik po świecie. Hadrian a Saravia był pół Flamandem, pół Hiszpanem. Kilku innych świetnie znało Europę. Byli też w zespole uczeni arabscy. Dwaj tłumacze – William Bedwell i Henry Savile, uczony i dworzanin – byli doskonałymi matematykami. Z kolei alkoholik Richard „Dutch” Thomson, zwany „wiecznie pijanym Angliko-Holendrem” – błyskotliwym łacinnikiem. Wśród wybitnych ludzi Kościoła znalazł się John Overall, dziekan katedry św. Pawła, który ponoć tak często używał łaciny, że zapomniał angielskiego. Overall popełnił błąd życiowy: ożenił się z niezwykle ponętną panienką, a ta szybko go porzuciła na rzecz dworzanina mniej zaangażowanego w martwe języki, sir Johna Selby’ego. Sprawa nabrała rozgłosu i wkrótce londyńska ulica śpiewała o dziekanie drwiące piosenki. W tamtych czasach religia i polityka łączyły się bardzo mocno. Przekład Biblii nie tylko wierny oryginałowi, lecz także zrozumiały dla ludu, a ponadto podkreślający królewski majestat Boga, stałby się w XVII-wiecznej Anglii najskuteczniejszym narzędziem politycznym. Życzylibyśmy sobie, aby to Pismo przemawiało tym samym głosem, co oryginał, i pojąć je mógł każdy, choćby całkiem nieuczony – napisali autorzy w przedmowie z 1611 r. Tłumacze króla Jakuba mieli na myśli właśnie te cechy języka przekładu – otwartość, intymność, a zarazem dostojeństwo – które sprawiają, że to Pismo przemawia dziś do kowbojów słuchających kazania Rome’a króla Jakuba to dzieło noszące znamiona świata, w którym powstało. Gdzież można mieć większe poczucie więzi z tą księgą niż w sercu Londynu? We wnętrzu Opactwa Westminsterskiego, królewskiego kościoła Anglii, w obitym boazerią i wyłożonym dywanami gabinecie dekanatu można spotkać postać w szarym garniturze i okularach: przewielebnego doktora Johna Halla, dziekana opactwa. W tym samym pomieszczeniu jego XVII-wieczny poprzednik na tym urzędzie, Lancelot Andrewes, przewodniczył komisji, która tłumaczyła Pięcioksiąg – pierwszych pięć ksiąg Starego Hall prowadził zeszłoroczną ceremonię zaślubin księcia Williama z Kate Middleton. Gdy rozmawiamy, tysiące ludzi w kolejce czeka, by wejść do kościoła i znaleźć się przed tym samym ołtarzem, przed którym para sobie dziekan Hall był chłopcem, czytywał Biblię w wersji króla Jakuba, a niedawno, po wieloletniej przerwie, znów do niej wrócił. – Są chwile, gdy czytając, jestem wzruszony do łez. Język tego przekładu jest pełen wdzięku i tajemniczości, autorytatywny, a zarazem współczujący, i to jest wielka zaleta tej księgi – przekład biblii nie od razu zdobył popularność. Anglicy trzymali się różnych wydań Biblii Genewskiej, bo ją znali i lubili. Poza tym pierwsze wydania drukiem roiły się od błędów. „Biblia niegodziwa”, czyli wydanie z 1631 r., odznaczała się tym, że do rozdziału piątego Księgi Powtórzonego Prawa zakradł się skandaliczny błąd zecerski: zamiast greatnesse (wielkość) w wersie the LORD our God hath shewed us his glory and his greatnesse wydrukowano great asse, dlatego werset nie zabrzmiał: Oto nam ukazał Pan, Bóg nasz, majestat i wielkość swoją, lecz …majestat i wielką d… swoją. W tym samym wydaniu chochlik drukarski zjadł kluczowe słowo „nie” w jednym z przykazań dekalogu, przez co zdumieni wierni dowiedzieli się, że Bóg nakazuje im cudzołożyć (Ks. Wyjścia 20:14). Niestarannych drukarzy ukarano jednak do połowy XVII w. Biblia króla Jakuba wyparła wszystkie wcześniejsze wersje i stała się jedyną Biblią świata anglojęzycznego. Wraz z angielskimi kupcami, odkrywcami i kolonizatorami zawędrowała do Ameryki, Afryki i Indii. Stała się jednym z towarów eksportowych Imperium Brytyjskiego. Cytaty z Biblii widniały na opakowaniach cygar, lekarstw, słodyczy, amunicji strzeleckiej; Biblię reklamowano jako „lekturę waszego władcy”. Lekarstwa przesyłane angielskim dzieciom podczas powstania sipajów w Indiach w 1857 r. pakowano w papier z nadrukiem słów Izajasza (51:12): Ja, ja sam pocieszę was! Samo tylko Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne rozesłało po całym świecie ponad 100 mln egzemplarzy w ciągu 80 lat od rozpoczęcia działalności w 1804 króla Jakuba stała się ucieleśnieniem trwałości i niezmienności. Prezydenci USA na tę właśnie Biblię przysięgali, obejmując urząd (Obama na egzemplarz, który był własnością prezydenta Lincolna, pozostali – na egzemplarz Waszyngtona). Język tego przekładu Biblii głęboko wniknął w świadomość ludzi mówiących językiem angielskim. Przepojone tym językiem są i przemowa gettysburska Abrahama Lincolna (wygłoszona po bitwie pod Gettysburgiem w 1863 r.), i powieść Moby Dick, i kazania czy przemówienia Martina Luthera historia podboju świata przez tę Biblię także ciemne strony. Wykorzystywali tę księgę i manipulowali nią i dobrzy, i źli, tak dobierając cytaty, by służyły ich celom. Znaczna część Pisma dotyczy wolności, łaski i odkupienia, ale znajdzie się też ustępy nakłaniające do gwałtu, odwetu i podboju. Była więc Biblia króla Jakuba biblią imperium, lecz także biblią niewolnictwa – dlatego też do dziś odbierana jest w postkolonialnym świecie z mieszanymi gruzu i wraków samochodów w slumsach Kingston, stolicy Jamajki, każda posesja odgrodzona jest od ulicy i sąsiadów wysokim płotem z blachy falistej poprzybijanej do grubych desek. Te okolice należą do ścisłej światowej czołówki, jeśli idzie o liczbę zabójstw. Rządzą tu bezkarni baronowie narkotykowi, ściśle powiązani z politykami i policją. To obszary brutalnej przemocy i biedy, od których nie ma ucieczki. Istniejąca tu struktura społeczna – z garstką uprzywilejowanych bogaczy i rzeszą pozbawionej praw biedoty – nasuwa skojarzenia z XVII-wieczną Anglią. To kraina reggae – i rastafariańskiego stylu życia, który stworzył tę muzykę – a także kraina Biblii króla Jakuba. Jamajski didżej i poeta reggae Mutabaruka powiada: – Pierwsze, z czym styka się rastafarianin w tym kolonialnym kraju, to Biblia króla Jakuba. Rastafarianie nie są chrześcijanami. Ruch rastafari powstał w latach 30. XX w. Wyznawcy utożsamiają z Bogiem cesarza Etiopii Hajle Sellasje I (zmarłego w 1975 r.). Przed objęciem władzy Hajle Sellasje był znany jako Ras Tafari Makonnen, a po koronacji na cesarza uzyskał tytuł Zwycięskiego Lwa Plemienia Judy, Wybrańca Bożego, Króla Królów. Nawiązuje on do tytułów biblijnego Mesjasza. Na Jamajce od dawna były żywe tradycje baptystyczne, w których Biblia odgrywała ważną rolę. W połowie XX w., gdy Jamajczycy wyglądali nowej odkupicielskiej Dobrej Nowiny, wszystko stało się jasne. Ras Tafari jest Zbawcą, żywym Bogiem, a Etiopia – Ziemią Obiecaną. Według rastafarian, głęboko świadomych historii murzyńskiego niewolnictwa, życie na Jamajce było niewolą babilońską. Wolność i odkupienie nie czekają, jak twierdzą chrześcijanie, w przyszłym życiu, lecz w tym, tutaj. – Doświadczenie niewolnictwa pomaga zrozumieć ludzką potrzebę zbawienia, odkupienia. Wyznawcy nie wierzą w Boga, który jest w niebie. Odkupienie tkwi w charakterze człowieka. Gdy Europejczycy mówią o „Jezusie, który zstąpił z nieba”, rastafarianie odrzucają ich wiarę – wyjaśnia Mutabaruka. – Człowiek mówi: „Gdy widzisz mnie, widzisz Boga”. W niebie nie ma Boga. Człowiek jest Bogiem, a Afryka Ziemią Obiecaną – Lorne, zwany Miguelem, to rastafariański prawnik, który od 30 lat działa na rzecz ubogich i potrzebujących w najgorszych dzielnicach Kingston. Ściany w jego gabinecie są pokryte wizerunkami etiopskiego cesarza i scenami z Afryki. Ale okna są zakratowane, a drzwi na ulicę obite blachą. – Biblia służyła powszechnie do trzymania w ryzach niewolników – twierdzi Lorne. – Miała usprawiedliwiać fakt niewolenia czarnych przez białych. „Twoim przeznaczeniem jest niebo. Musisz pogodzić się ze swoim losem” – tłumaczy bez była narzędziem ucisku, ale stała się też źródłem wielu wierzeń rastafarianizmu. – Ten człowiek, Chrystus, z całą jego pokorą, z tym zdobywaniem świata bez miecza, z tym staniem po stronie ubogich, uciśnionych, z tym uwalnianiem zniewolonych, z tym życiem dla ludzi… Jaki jest pożytek z życia, jeśli nie pomaganie bliźnim? Ta księga daje człowiekowi nadzieję – mówi Lorne, roztaczając wokół siebie aurę wspaniałej, bezkompromisowej dobroci. – Wierzymy, że nadejdzie świat, w którym kolor skóry nie będzie odgrywał tak ważnej roli jak dzisiaj. Pragniemy, by lew leżał wespół z jagnięciem. To jeden z uroków wiary rastafariańskiej. My, którzy cierpieliśmy, byliśmy bici i prześladowani, nie chcemy przystawiać wam pistoletu do skroni, aby domagać się rekompensaty i zadośćuczynienia za lata niewolnictwa i rastafarianie czytają Biblię króla Jakuba codziennie. Evon Youngsam, członkini „domu” (odłamu) o nazwie Dwanaście Plemion Izraela, którego siedzibą jest budynek położony naprzeciwko dawnego domu Boba Marleya w Kingston, uczyła się na tej księdze czytać, siedząc na kolanach babci. Na Biblii uczyła czytać własne dzieci, a teraz one – mieszkając już w Anglii – w ten sam sposób uczą czytać dzieci swoich dzieci. – Jest w tej księdze coś, co trafia mi do serca – kobieta mówi z uśmiechem, trzymając w ręku Biblię, w której tkwią błękitne koperty listów lotniczych zza oceanu, od innego, ortodoksyjnego odłamu rastafarianizmu, „domu” Bobo Shanti, wynieśli się z Kingston w odosobnioną okolicę u podnóża Gór Błękitnych i codziennie rytmicznie melorecytują biblijne psalmy. W obozie Bobo Shanti panuje duch łagodności i życzliwości, atmosfera niemal zakonna. Istnieją jednak inne odłamy rastafarian, o skrajnie odmiennej postawie – przejawiające najbardziej nietolerancyjne postawy, dla jakich da się znaleźć uzasadnienie w Biblii. Kilku jamajskim gwiazdom muzyki reggae i dancehall zabroniono występów w Kanadzie i części Europy ze względu na nawołujące do przemocy, homofobiczne teksty. I dla takich poglądów znajdzie się uzasadnienie w Biblii (Kto by spał z mężczyzną obcowaniem niewieścim, obydwaj haniebny czyn popełnili: śmiercią niechaj umrą. Księga Kapłańska 20:13). To właśnie jest kłopotliwa część dziedzictwa Biblii, nie do zaakceptowania w dzisiejszym liberalnym, nowoczesnym tylko w sercu westminsteru, gdzie jej korzenie, lecz także w najdalszych zakątkach anglojęzycznego świata ta księga pozostaje paradoksalnie żywa. Nie chodzi o to, że straciła swoje uniwersalne znaczenie. Od XIX w. aż do dziś regularnie ukazują się przekłady poprawione lub całkiem nowe. Niemniej jednak wersja z 1611 r. nadal odgrywa ważną rolę tam, gdzie ważne jest poczucie ciągłości i związków z letni deszcz dzwoni o szyby domu Johna Macaulaya, członka rady parafialnej kościoła w Leverburgh na wyspie Harris-Lewis w archipelagu Hebrydów Zewnętrznych, u północno-wschodniego wybrzeża Szkocji. Macaulay jest szkutnikiem, mieszka w małej miejscowości Flodabay. Wychowano go w surowej wierze prezbiterianizmu. – Wszystko przed szabatem [starotestamentowy szabat purytanie przesunęli z soboty na niedzielę – red.] przygotowywano w sobotę – mówi, siadając przy kominku. – Trzeba było nanieść wody z jeziora za drogą. Suszony torf brało się z pryzmy, żeby mieć opał na całą niedzielę. Posiłki musiały być ugotowane wcześniej. Ojciec zawsze golił się w sobotę wieczorem i ja też nauczyłem się tak robić. Biblia mówi, że trzeba dzień święty święcić, więc nie niedzielę nie wolno było siąść za kierownicą. – Jedyną osobą, która jechała do kościoła samochodem, był pastor. Nikomu po drodze nie proponował podwiezienia. Widziało się starców, jak z trudem idą podczas wichury czy śnieżycy, ale nawet gdyby zaoferował podwiezienie, nikt nie wsiadłby do samochodu w rodzinie Macaulaya mówiło się po szkocku (gaelicku), a Biblia nadawała życiu ramy. Codziennie wieczorem rodzina klękała przed kominkiem i odmawiała pacierz, potem czytano psalm. Pismo Święte było jedyną książką, jaką wolno było czytać w nauczyła Johna czytać po angielsku, nim ukończył cztery lata – właśnie z Biblii. – Angielski, który wtedy opanowałem, to dosłownie język Biblii króla Jakuba. W domu nie mówiło się po angielsku, chyba że przyszedł jakiś gość, co zdarzało się rzadko. Bez Biblii w ogóle nie wiedziałbym, o czym pewnymi względami zanurzenie w tej świętej księdze było dla niego wsparciem w życiu. – Wpojono mi bardzo wcześnie, że jest ktoś, kto się mną opiekuje, ktoś, na kim można polegać i z kim można rozmawiać. Znało się jego słowa. Wryły się w umysł – mówi Macaulay. Była też druga strona medalu. Władza Kościoła, który miał tę księgę, była źródłem strachu. – Nie chodzi o podziw, szacunek. Nie, to jest strach. Ludzie się boją, bo ktoś widzi, że postępują źle. Mnóstwo ludzi idzie przez życie, nie uzewnętrzniając swoich uczuć, a to jest smutne – dodaje.– Kościół jest schronieniem przed troskami życia, ale jest czymś jeszcze, czymś trochę groźniejszym. Chodzi o siłę. O siłę, z jaką duchowni panują nad wiernymi. Tak było od zawsze – twierdzi Biblii króla Jakuba były sprzeczne w założeniu – powstała dla purytanów i biskupów, wielkich tego świata i nędzarzy, dla czystości i przepychu, by nieść ludziom słowo Boże, ale i umacniać władzę – i ta właśnie sprzeczność jest jej prawdziwą spuścizną. Jakub I (Anglia)Jakub VI (Szkocja) — Z Bożej łaski król Anglii, Szkocji, Francji i Irlandii, Obrońca Wiary, etc — Król Szkocji Okres od 24 lipca 1567do 27 marca 1625 Poprzednik Maria I Stuart Następca Karol I Stuart Król Anglii Okres od 24 marca 1603do 27 marca 1625 Poprzednik Elżbieta I Tudor Następca Karol I Stuart Dane biograficzne Dynastia Stuartowie Data i miejsce urodzenia 19 czerwca 1566 Edynburg Data i miejsce śmierci 27 marca 1625 Theobalds House Ojciec Henryk Stuart, lord Darnley Matka Maria I Stuart Żona Anna Duńska Dzieci Henryk Fryderyk StuartElżbieta StuartKarol I Stuart Odznaczenia Cytaty w Wikicytatach Jakub I (ur. 19 czerwca 1566 w Edynburgu, zm. 27 marca 1625 w Theobalds House) – król Szkocji (jako Jakub VI) w latach 1567–1625 i król Anglii w latach 1603–1625. Syn Henryka Stuarta, lorda Darnleya, i Marii I Stuart, królowej Szkocji, córki króla Jakuba V Stuarta. Pierwszy król Anglii z dynastii Stuartów. Jego panowanie było początkiem unii personalnej Anglii ze Szkocją. Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod] Książę Rothesay[edytuj | edytuj kod] Syn królowej Marii i lorda Darnleya urodził się 19 czerwca 1566 r. i od razu otrzymał tytuł księcia Rothesay. Na chrzcie otrzymał imiona Karol Jakub, jego ojcem chrzestnym był król Francji Karol IX Walezjusz. Królestwo, którym w przyszłości miał rządzić Jakub, było bardzo niespokojne, targane zamętem religijnym i waśniami klanów. Możni, w większości protestanci, członkowie zreformowanego przez Johna Knoxa szkockiego Kościoła, stali w opozycji do Marii i Darnleya, którzy byli katolikami. W małżeństwie rodziców Jakuba również nie działo się najlepiej – Darnley miał opinię hulaki i awanturnika, a w czasie, gdy Maria była w ciąży, sprzymierzył się z jej przeciwnikami i brał udział w morderstwie sekretarza żony, Dawida Rizzio. Jakub wcześnie stracił ojca. Darnley został uduszony w nocy 9/10 lutego 1567 r. Okoliczności zabójstwa pozostają niewyjaśnione. Najczęściej oskarża się Marię o to, że chciała pozbyć się męża. O morderstwo posądzano również Jamesa Hepburna, 4. hrabiego Bothwell, który niedługo po śmierci Darnleya poślubił młodą wdowę, co zostało źle odebrane zarówno przez Szkotów, jak i przez dwory europejskie. Możliwe jest również, że zabójstwa dokonała protestancka opozycja, wiedząc, że odpowie za nie nielubiana królowa. Rzeczywiście, śmierć Darnleya i pośpieszne kolejne małżeństwo Marii przyczyniły się do spadku jej popularności i wybuchu rebelii. W czerwcu Maria została aresztowana, osadzona w Loch Leven Castle i zmuszona do abdykacji (24 lipca) na rzecz małego syna, który w tym momencie stał się królem Jakubem VI. Okres regencji[edytuj | edytuj kod] 29 lipca 1567 r. w Church of the Holy Rude w Stirling Jakub został koronowany na króla Szkocji. Baronowie postanowili wychować Jakuba w religii protestanckiej – jego wychowawcy musieli być sympatykami prezbiterianizmu. Pierwszym nauczycielem młodego króla został historyk i poeta George Buchanan. Na czas małoletności króla koniecznością stało się ustanowienie funkcji regenta – pierwszym został przyrodni brat obalonej królowej, James Stewart, 1. hrabia Moray, nieślubny syn króla Jakuba V. Sytuacja wewnętrzna w Szkocji ponownie się tymczasem skomplikowała. W 1568 r. Maria Stuart uciekła z więzienia i rozpoczęła zbieranie armii. Moray ruszył jej śladem i 13 maja zadał wojskom królowej klęskę pod Langside (ob. część miasta Glasgow). Maria została zmuszona do ucieczki do Anglii, gdzie została uwięziona przez królową Elżbietę I. W Szkocji zostali jednak niektórzy jej stronnicy, którzy 23 stycznia 1570 r. zamordowali Moraya. Nowym regentem został dziadek króla, Mateusz Stewart, 4. hrabia Lennox. Stronnictwo królowej Marii wystąpiło przeciwko niemu i Szkocja ponownie pogrążyła się w wojnie domowej. 4 września 1571 r. Lennox został zabity podczas nocnego ataku nieprzyjaciół na Stirling. Nowy regent, John Erskine, 17. hrabia Mar, popadł w konflikt z jednym z najpotężniejszych szkockich magnatów, Jamesem Douglasem, 4. hrabią Morton. Kiedy zmarł (29 października 1572 r. w Stirling), prawdopodobnie otruty, nowym regentem został Morton. Rządy Mortona przywróciły spokój w Szkocji. Katoliccy stronnicy Marii zostali pokonani. Wkrótce jednak wybuchł kolejny bunt magnatów, którym nie przypadły do gustu ambicje Mortona. Wprawdzie bunt został stłumiony, a czołowi buntownicy zginęli, jednak był to początek końca rządów Mortona. W 1579 r. król znalazł sobie nowego faworyta – Esme Stewarta, mianowanego księciem Lennox. Stronnicy Lennoxa w 1581 r. oskarżyli Mortona o zamordowanie lorda Darnleya, doprowadzili do jego skazania na śmierć i ścięcia 2 lipca 1581 r. Król Jakub przejął samodzielne rządy. Droga do angielskiego tronu[edytuj | edytuj kod] Samodzielne rządy w Szkocji[edytuj | edytuj kod] W pierwszych latach samodzielnych rządów wielki wpływ na Jakuba wywierał książę Lennox. Wzmogło to wśród poddanych podejrzenia o spisku z Francją i Hiszpanią w celu przywrócenia katolicyzmu w Szkocji. Aby uspokoić protestantów, w styczniu 1581 r. Jakub wydał krótkie i zasadnicze wyznanie prawdziwej chrześcijańskiej wiary i religii zgodnej ze Słowem Bożym i aktami naszych Parlamentów. Nie uspokoiło ich to jednak i w 1582 r. grupa możnych porwała Jakuba. Lennox uciekł do Francji. Król po roku uciekł z niewoli i, wspólnie z Jakubem Stuartem, hrabią Arran, rozpoczął reformy kościelne. Kiedy Arran zwalczał tendencje wrogie podporządkowaniu Kościoła Szkocji Koronie, Jakub opowiedział się za protestantyzmem. Ukoronowaniem tych działań było uchwalenie w maju 1584 r. „Czarnych Akt”, które mianowały króla zwierzchnikiem Kościoła Szkocji, dawały mu prawo nominacji biskupów, a duchownym zabroniły poruszania w kazaniach kwestii politycznych. Nastąpiło również poprawienie stosunków z Anglią, pomimo że to intrygi z Londynu doprowadziły w 1585 r. do upadku Arrana. W lipcu 1586 r. zawarto w Berwick sojusz szkocko-angielski wymierzony przeciwko Hiszpanii. Królowa Elżbieta obiecała Jakubowi roczną pensję w wysokości 4 000 funtów i prawo do dziedziczenia tronu Anglii po jej bezdzietnej śmierci. Dopełnił się też los matki Jakuba, Marii Stuart, od wielu lat więzionej w Anglii – 8 lutego 1587 r. na rozkaz Elżbiety została ścięta w Fotheringhay. Nie wpłynęło to znacząco na wzajemne relacje Jakuba z Elżbietą. Działalność prawodawcza[edytuj | edytuj kod] Anna, księżniczka duńska, żona Jakuba I W 1590 r. Jakub zdecydował się ożenić z księżniczką duńską Anną, córką Fryderyka II. Ponieważ z powodu złej pogody Anna nie mogła przybyć do Szkocji, król osobiście popłynął po nią do Danii. Małżeństwo, zawarte w tak romantycznych okolicznościach, po niewiele ponad 20 latach de facto się rozpadło, chociaż nigdy nie nastąpił rozwód. Jakub zabrał się za działalność prawodawczą – w 1592 r. uchwalono „Złoty Akt”, ograniczający nieco władzę króla nad Kościołem Szkocji na rzecz wybranych przez niego zgromadzeń. Wkrótce jednak polityka religijna uległa zmianie, gdyż protestancki kaznodzieja Melville rozpoczął głoszenie teorii o „dwóch królestwach” – głosiła ona, że w Szkocji są dwa królestwa i dwaj królowie – Jakub VI i jego królestwo oraz Jezus Chrystus i jego Królestwo. Król Jakub według doktryny był poddanym drugiego, boskiego królestwa (głupim wasalem Boga). Do Melville'a przyłączyli się duchowni uprawiający politykę z ambon, co szczególnie denerwowało Jakuba. W 1597 r. stronnicy Jakuba zaproponowali wprowadzenie do Parlamentu 50-osobowej grupy szkockich prezbiterian, z których większą część miał mianować król. Wniosek przeszedł niewielką większością głosów, przy braku większego poparcia ze strony duchowieństwa, odnoszącego się nieufnie do polityki Jakuba, którego często oskarżano, niebezpodstawnie, o tendencje absolutystyczne. W tym okresie przyjęto również w Szkocji ustawę o czarach, która spowodowała wielką falę egzekucji w całym kraju, głównie w stołecznym Edynburgu. Na jednej z ulic w Edynburgu, obecnie Princes Street Garden, znaleziono później setki szkieletów osób oskarżonych o czary. Jakub przejął również z ustawodawstwa angielskiego Akt o Sodomii z 1533 r., wprowadzając go z niewielkimi zmianami w swoim królestwie. Wstąpienie na tron Anglii[edytuj | edytuj kod] Od momentu rozpoczęcia przez Jakuba VI samodzielnych rządów jego nadrzędnym celem było uzyskanie tronu Anglii po bezdzietnej Elżbiecie I. Kandydatura Stuartów nie cieszyła się jednak poparciem Anglików. Ponadto ustawy sukcesyjne wszystkich monarchów, od Henryka VIII począwszy, odsuwały od dziedziczenia tronu potomków Małgorzaty Tudor i Jakuba IV Stewarta. Po śmierci Elżbiety na mocy tych postanowień tron miał przypaść lady Annie Stanley, potomkini młodszej siostry Henryka VIII, Marii Tudor. Jakub nie zrażał się jednak tymi przeciwnościami i utrzymując przyjazne stosunki z Elżbietą zdobył jej przyrzeczenie, że będzie następnym królem Anglii. Uzyskał również poparcie głównego doradcy królowej, sir Roberta Cecila, którego pomoc przy objęciu tronu była nie do przecenienia. Ostatecznie 24 marca 1603 r. po długiej chorobie zmarła królowa Elżbieta. Poparcie Cecila i zdecydowane działania Jakuba spowodowały, że odsunięto od dziedziczenia lady Annę i oddano tron królowi Szkocji. 25 lipca 1603 r. w katedrze westminsterskiej Jakuba i jego żonę Annę koronowano na władców Anglii. Anglia i Szkocja zostały połączone trwałą już unią personalną, która po upływie niewiele ponad 100 lat przekształciła się w unię realną. Król Anglii i Szkocji[edytuj | edytuj kod] Nadzieje i rozczarowania[edytuj | edytuj kod] Jakub I niedługo po objęciu tronu Anglii Wstąpienie Jakuba na tron angielski nie odbyło się w atmosferze szczególnej euforii. Mimo że wychowywany w duchu szkockiego prezbiterianizmu, Jakub był gorliwym wyznawcą anglikanizmu, ale jego dążenie do podporządkowania sobie Kościoła nie mogło mu zjednywać sympatii angielskiego społeczeństwa, w którym dominującą siłą zaczynali być radykalni purytanie, sprzeciwiający się jakiejkolwiek zwierzchności nad Kościołem. W państwie o silnej pozycji Parlamentu nie wzbudzały entuzjazmu absolutystyczne dążenia Jakuba. Jedna tylko grupa wiązała nadzieje z nowym władcą. Byli to angielscy katolicy, gdyż swego czasu Jakub okazywał sympatię ich współwyznawcom w Szkocji. Liczyli oni na to, że pod panowaniem Stuarta odbudują swoją pozycję i przywrócą Anglię na łono Kościoła katolickiego. Zapomnieli jednak, że Jakub był zdecydowanym anglikaninem i już po upływie krótkiego czasu poczuli się rozczarowani nowymi rządami. Ich coraz częstsze sprzeciwy doprowadziły do zaostrzenia polityki władz wobec katolików. Wkrótce zaostrzenia zaczęły przechodzić w represje. Katolicy odpowiedzieli na to „spiskiem prochowym”. Spisek prochowy[edytuj | edytuj kod] Osobny artykuł: spisek prochowy. W 1604 r. w pewnej grupie angielskich katolików powstał plan zamachu na króla poprzez wysadzenie w powietrze budynku Parlamentu podczas ceremonii otwarcia, przewidzianej na 5 listopada 1605 r. Głównym celem spiskowców był król, którego chciano zastąpić jego najstarszą córką Elżbietą. Planowano wychować ją na katoliczkę. Początkowo wszystko biegło zgodnie z planem. Spiskowcom udało się zgromadzić w piwnicach pod salą obrad całą górę beczek z prochem strzelniczym oraz znaleźć ochotnika do samobójczej misji podpalenia lontu. Był nim Guy Fawkes, trzydziestoparoletni były żołnierz wojsk hiszpańskich w Niderlandach. Spiskowcy święcie wierzyli, że udany spisek przywróci katolicyzm w Anglii, co zresztą prawdopodobnie już nie było możliwe. Niedługo przed planowanym dniem zamachu jeden ze spiskowców wyjawił plan. Niezwłocznie przeszukano gmach i zabrano beczki z prochem, a wkrótce aresztowano Fawkesa, który podczas tortur wydał wszystkich wspólników. Części z nich udało się uciec, ale większość została schwytana i stracona w styczniu 1606 r. Posypały się antykatolickie ustawy, ponownie rozpoczęły się represje i prześladowania. Starano się wyeliminować katolicyzm z życia Anglii. Odtąd katolicy nie mogli już sprawować żadnych urzędów państwowych. Ruch dążący do równouprawnienia katolików pojawił się dopiero w XIX wieku. Król i Parlament[edytuj | edytuj kod] Stosunki Jakuba z Parlamentem nie układały się dobrze. Przejawiający tendencje absolutystyczne, przekonany, że jego władza pochodzi od Boga, król Jakub nie był zdolny współpracować z Parlamentem, który nie chciał zgodzić się na wzmocnienie władzy królewskiej. Liczne były zwłaszcza konflikty z Izbą Gmin, zdominowaną przez purytanów. Spraw spornych było wiele – purytanie twierdzili że władza królewska winna być ograniczona, gdyż wynika to z praw boskich, co szczególnie denerwowało Jakuba. Podczas pierwszych obrad, trwających od 19 marca 1604 r., Jakub od początku nie mógł dojść do porozumienia z Parlamentem, który dodatkowo podzielił się na zwalczające się frakcje. Ostatecznie w 1611 r. król rozwiązał Parlament. Zrażony do tej instytucji zwołał go jeszcze tylko 2 razy. Jakub wprowadził opłaty finansowe, za które można było uzyskać tytuł szlachecki. I tak za tytuł hrabiego (earl) należało zapłacić 20 000 funtów, za wicehrabiego (viscount) – 10 000, za barona (baron) – 5 000, a za baroneta (baronet) – 1 080 funtów. Nadawanie parostw przybrało rozmiary niespotykanie w dotychczasowej angielskiej historii. Za panowania Jakuba utworzono 62 parostwa, natomiast podczas rządów Elżbiety I tylko 8. W 1614 r. Jakub zwołał drugi Parlament. Ponownie doszło do konfliktu z Izbą Gmin, tym razem chodziło o pieniądze, których wiecznie brakowało Jakubowi. Parlament nie chciał zgodzić się na podwyższenie podatków i po siedmiu tygodniach, podobnie jak wcześniejszy, został rozwiązany, a najbardziej zapalczywi opozycjoniści aresztowani. Na kolejną sesję trzeba było czekać 7 lat. Ostatni Parlament zebrał się w 1621 r. Tym razem Izba Gmin, by udowodnić swoją lojalność wobec Korony, zgodziła się zasilić kasę Jakuba drobnymi subsydiami. Jednocześnie oskarżyła część królewskich faworytów o malwersacje finansowe i domagała się ich ukarania. Głównym oskarżonym został Francis Bacon, 1. wicehrabia St Albans, znany pisarz i filozof. Aby uspokoić sytuację, Jakub zdecydował się poświęcić Bacona. Nie udało się to jednak, zaś Parlament popadł w konflikt z królem na tle jego polityki zagranicznej i wkrótce został rozwiązany. Niedługo później Bacon wyszedł na wolność i uzyskał pełne przebaczenie królewskie. Próba utworzenia unii realnej[edytuj | edytuj kod] Od początku swojego panowania Jakub dążył do trwałej unii Anglii i Szkocji. Służyć temu miało przybranie przez króla tytułu „króla Wielkiej Brytanii” w 1604 r. W 1607 r. w mowie tronowej Jakub powiedział: Moim pragnieniem jest pełna unia praw i osób oraz taka naturalizacja, aby stworzyć jeden organizm obu królestw pode mną waszym królem. I żebym ja i moi potomkowie, jeśli się tak Bogu spodoba, mogli rządzić wami do końca świata. Taka unia, jaką w Szkocji była unia Szkotów z Piktami, a tutaj w Anglii unia Heptarchii. Odnośnie do Szkocji, to opowiadam się za taką unią, jaką można uzyskać przez podbój, ale podbój scementowany miłością, tą jedyną niezawodną więzią wzajemnej przyjaźni. A ponieważ ponad oboma królestwami jest tylko jeden król, tak też może być w obu tylko jedno stado i jedno prawo. Nie jest bowiem możliwe dla jednego króla rządzić dwoma ościennymi krajami, jednym większym, a drugim mniejszym; jednym bogatszym, a drugim biedniejszym: (...) to tak, jakby jedna głowa rządziła dwoma ciałami, czy jeden mąż był dla dwóch żon, o czym sam Chrystus powiedział: „Ab initio non fuit sic”. (cytat za S. Zabieglik „Historia Szkocji”) Jedynym rezultatem tej kampanii było wprowadzenie prawa post nati, na mocy którego Szkoci urodzeni po 1603 r. zostali uznani za poddanych króla angielskiego, co umożliwiało im nabywanie posiadłości w Anglii. Projekty unijne spotykały się z oporem zarówno Szkotów, jak i Anglików. Szkoci nie mieli zamiaru zgodzić się na wprowadzenie jednego Parlamentu i unifikację prawa, a bez spełnienia tych warunków o unii nie chcieli słyszeć Anglicy, nie chcąc jednocześnie nadać Szkotom tych samych przywilejów ekonomicznych, jakimi oni sami się cieszyli. Dla przeciętnego Anglika Szkocja była krajem zbójów, półdzikich chłopów, złodziei bydła i morderców. Warto też zapoznać się z argumentacją angielskich przeciwników unii: Jeśli przyznamy im nasze swobody, to zlecą się do nas jak bydło do zielonej paszy (...), czego świadectwem jest mnogość Szkotów w Polsce. (cytat za S. Zabieglik „Historia Szkocji”) Na spełnienie marzeń Jakuba i powstanie realnej unii Anglii i Szkocji jako Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii trzeba było poczekać do 1707 r. Sprawy szkockie[edytuj | edytuj kod] Jakub, wyruszając do Anglii, obiecał Szkotom, że będzie powracał do swojej ojczyzny co 3 lata. Obietnicy tej nie dotrzymał - w Szkocji pojawił się tylko raz, w 1617 r. Stałe rezydowanie Jakuba w Londynie spowodowało, że Szkocja została pozbawiona dworu królewskiego - głównego mecenasa sztuki. Poeci dworscy udali się do Anglii i swoje utwory pisali już po angielsku. Język angielski miał zostać wprowadzony w całej Szkocji, ponieważ Jakub uznawał język gaelicki za jedną z przyczyn „barbarzyństwa i nieucywilizowania” szkockich górali, od zawsze przysparzających kłopotów monarchii. Dekret z 1616 r. nakazywał utworzenie w każdej parafii szkoły, w której miano nauczać po angielsku. Nic nie wyszło z tych planów, podobnie jak z podjętej nieco później próby przekonania naczelników klanów z Wyżyn do przejścia na anglikanizm. Za panowania Jakuba rozpoczęła się wielka emigracja Szkotów. Wielu z nich osiedliło się w Ulsterze na północy Irlandii, co zapoczątkowało protestancki charakter tej części Zielonej Wyspy. W Irlandii osiedliło się ok. 50 000 Szkotów. Wielu z nich wyemigrowało na kontynent, gdzie zaciągali się jako najemni żołnierze. Szkoci służyli w armii szwedzkiej (30 000), francuskiej (11 000), duńskiej (6 000), a także holenderskiej, niemieckiej, polskiej i rosyjskiej. Pod nieobecność króla władzę w Szkocji sprawował Ludovic Stewart, 2. książę Lennox. Za jego rządów stłumiono opozycję, uporano się z rozbójniczymi klanami Armstrongów i MacGregorów i poddano władzy królewskiej niespokojną północ, przywracając po raz kolejny podległość Hebrydów i Orkadów Koronie. Sytuacja w Szkocji została na dłuższy czas uspokojona. Sprawy religijne[edytuj | edytuj kod] Jakub z uporem dążył do unii religijnej Anglii i Szkocji. Utworzony w jej wyniku Kościół byłby oczywiście całkowicie podporządkowany królowi. Osiągnięciu porozumienia między anglikanami i prezbiterianami miała pomóc dyskusja w Hampton Court w 1604 r., jednak 3 dni mów i wystąpień nie przyniosły rezultatów. Jakub podporządkował sobie biskupów, a za ich pośrednictwem synody. W 1612 r. zaakceptowano wprowadzony przez króla system episkopalny, który miał służyć zniszczeniu demokratycznego ducha szkockiego prezbiterianizmu, który, jak mawiał król, tak się zgadza z monarchią, jak Bóg z diabłem. Jakub zaczął się także wtrącać się w liturgię - w 1615 r. ogłosił pięć zmian, dotyczących przyjmowania komunii na klęczkach, w niektórych wypadkach udzielania komunii indywidualnie, w niektórych wypadkach urządzania chrztu w domu prywatnym, obchodzenia świąt kościelnych i bierzmowania przez biskupa w 8 roku życia. Projekt spotkał się z powszechnym oporem i dopiero w 1618 r. został przyjęty. Polityka ta, kontynuowana przez następcę Jakuba Karola I, doprowadziła w końcu do zjednoczenia się opozycji w obu królestwach, co później, w czasie wojny domowej, skończyło się tragicznie dla Domu Stuartów. Za panowania Jakuba wydano kolejne angielskie tłumaczenie Biblii, zwane Biblią króla Jakuba. Było ono autoryzowane przez króla i wywarło wielki wpływ na wszystkie późniejsze anglojęzyczne tłumaczenia Biblii oraz na całą literaturę angielską. „Spisek prochowy” pogorszył jeszcze relacje króla z katolikami - popierał represje przeciwko nim i zatwierdzał wyroki śmierci na czołowych angielskich katolików. Polityka zagraniczna[edytuj | edytuj kod] Zagraniczną politykę króla Jakuba cechowała niekonsekwencja. Nie wzbudzała również entuzjazmu wśród społeczeństwa, gdyż w pewnych okresach była prohiszpańska. Dość zaawansowane plany ślubu następcy tronu, księcia Karola, z hiszpańską infantką spotkały się z jednoznacznym potępieniem Parlamentu. Karol i królewski faworyt książę Buckingham posłowali nawet do Madrytu, ale nie dało to rezultatu (od Karola wymagano przejścia na katolicyzm), co spowodowało, że po powrocie Buckingham zażądał wypowiedzenia wojny Hiszpanii. Z poparciem Parlamentu zawarto natomiast małżeństwo córki króla, Elżbiety (kandydatki do tronu podczas „spisku prochowego”) z przywódcą niemieckiej Unii Protestanckiej, Fryderykiem V, elektorem Palatynatu. Podczas wojny trzydziestoletniej Jakub nie udzielił jednak pomocy zięciowi, gdy ten został wyparty z Czech i z Palatynatu, czym ściągnął na siebie krytykę Parlamentu z 1621, która przyczyniła się do jego rozwiązania. Zmianie uległy również przyjazne za Elżbiety I stosunki Anglii z Republiką Zjednoczonych Prowincji. Nasilająca się rywalizacja kolonialna między obydwoma państwami oraz konkurencja handlowa spowodowały wybuch wojny, która zakończyła się kompromisowym pokojem w 1619 r. Kolonizacja[edytuj | edytuj kod] Plan osady Jamestown ok. 1608 Za panowania Jakuba rozpędu nabrała angielska kolonizacja. W 1607 r. w Wirginii założono osadę nazwaną na cześć króla Jamestown. Zachłanność angielskich osadników, którzy zabrali się za poszukiwanie złota (którego zresztą nie znaleźli), zamiast zadbać o prowiant na przetrwanie zimy, a także choroby wynikające z niefortunnego usytuowania osady, przyczyniły się jednak do tego, że Jamestown finalnie nie odegrało w procesie kolonizacyjnym roli, jaką mu wcześniej przypisywano. Wielkie nadzieje wiązano również z kolonizacją kanadyjskiego wybrzeża, zwanego przez Francuzów Akadią. W 1621 r. sir William Alexander otrzymał królewski patent na kolonizację tych obszarów. Założono dwie osady, zamieszkane głównie przez Szkotów, niefortunna polityka osadników spowodowała jednak, że tereny te wkrótce przeszły w ręce Francuzów. Pozostała po nich tylko nazwa niedoszłej kolonii – Nowa Szkocja. Trwalsze efekty przyniosła działalność innej grupy kolonistów, niezwiązanej z królem. Purytanie, którzy uciekli z Anglii, w 1620 r. wylądowali w Nowej Anglii i założyli osadę Plymouth. Osada przetrwała i stała się symbolem początku angielskiej kolonizacji Nowego Świata. Król prywatnie[edytuj | edytuj kod] Wygląd i osobowość króla[edytuj | edytuj kod] Elisabeth was King; now James is Queen, „Elżbieta była królem, Jakub jest królową” – tak określali króla jego przeciwnicy. Trzeba przyznać, że Jakub nie posiadał wielu walorów wzbudzających sympatię. Nie odznaczał się postawą męską, o wygląd swój nie dbał, chodził zaniedbany, nie przejmował się elegancją w mówieniu, obficie się przy tym śliniąc. Drwiono więc z niego i wyszydzano, gdzie tylko można. Był przy tym zwolennikiem absolutyzmu, wzorem Ryszarda II domagał się uznania dla swoich boskich praw. Miał wysokie mniemanie o swojej godności monarszej (w tych czasach nie było to ewenementem), a także o swoich zdolnościach pisarskich. Pisał, jak to złośliwie mówiono, o wszystkim – od predestynacji do szkodliwości palenia tytoniu. Jakub pisał również książki o tematyce politycznej, w których przedstawiał swoje koncepcje władzy. Pierwszą z nich jest „Królewski dar” (Basilikon Doron) z 1599 r., rozprawa polityczna napisana dla pierworodnego syna Henryka Fryderyka. Pojawia się tam twierdzenie, że majestat królewski stanowi połączenie władzy duchownej i świeckiej. Jakub był mecenasem sztuki i literatury. Za jego panowania powstały uniwersytety w Edynburgu i Aberdeen. Pod jego mecenatem tworzył William Szekspir, który swojego „Makbeta” dedykował właśnie królowi Jakubowi. Relacje króla z żoną[edytuj | edytuj kod] Opisane już zostały okoliczności ślubu Jakuba z Anną Duńską. Królowa regularnie rodziła dzieci, ale relacje między małżonkami były dość chłodne. Anna i Jakub byli „bliskimi przyjaciółmi”, ale większość czasu spędzali oddzielnie. Królowa, wkrótce po przybyciu do Szkocji, przeszła zresztą na katolicyzm. Jej liczne ekstrawagancje stopniowo oddalały od niej męża. Para zaczęła żyć oddzielnie - Anna zamieszkała w Hampton Court, gdzie zmarła w 1619 r. Król i jego faworyci[edytuj | edytuj kod] George Villiers, 1. książę Buckingham, faworyt króla Jakuba Przez całe swoje panowanie Jakub otaczał się męskimi faworytami, co rodziło podejrzenia, że król jest homoseksualistą. Dyskusje na ten temat ciągną się od XVII w. Zwolennicy tezy o homoseksualizmie króla powołują się na liczne cytaty określające stosunek Jakuba do jego faworytów, np. loved his favorites („kochał swych faworytów”) czy legs soon in their arms („spocząć wkrótce w ich ramionach”). Przeciwnicy twierdzą, że te cytaty zostały źle zinterpretowane i w czasach Jakuba znaczyły zupełnie co innego. Pierwszym faworytem Jakuba był jego krewniak, Esme Stewart, 1. książę Lennox. Po jego ucieczce do Francji o skłonnościach Jakuba do własnej płci było cicho, dopóki w 1607 r. nie poznał Roberta Carra. Według Tomasza Howarda, hrabiego Suffolk, król poznał Carra, kiedy ten złamał nogę na polowaniu, i od razu się w nim zakochał. Ich domniemany związek trwał 8 lat, podczas których Carr był obsypywany zaszczytami i tytułami ( 1. hrabia Somerset, Lord Wielki Szambelan, Lord tajnej pieczęci, Lord Strażnik Pięciu Portów i in.). W 1615 r. między królem i Carrem doszło do kłótni, po której nastąpiło zerwanie. Nowym faworytem i, jak chcą niektórzy, kochankiem króla został młody szlachcic z Leicestershire George Villiers. Król poznał go w 1614 r. Trwałą pozycję na dworze Villiers uzyskał po usunięciu Carra. Lista jego tytułów otrzymanych od Jakuba jest długa – zawiera księcia Buckingham, Lorda Wielkiego Admirała i Lorda Strażnika Pięciu Portów. Relacje króla i Villiersa musiały być bliskie, gdyż Jakub pisał do niego: I desire only to live in this world for your sake... („Pragnę żyć na tym świecie tylko przez wzgląd na ciebie...”). Śmierć i następstwo[edytuj | edytuj kod] Pod koniec życia Jakub cierpiał na demencję, w związku z czym realna władza w Anglii przeszła w ręce Villiersa i księcia Karola. Król zmarł 27 marca 1625 r. w londyńskim Theobalds House na „ciężką gorączkę”, spowodowaną prawdopodobnie niewydolnością nerek lub udarem mózgu. Został pochowany w katedrze westminsterskiej w Henry VII Lady Chapel. Tron po Jakubie objął jego syn Karol, książę Walii, jako Karol I król Anglii i Szkocji. Rodzina[edytuj | edytuj kod] 23 listopada 1589 r. w Starym Biskupim Pałacu w Oslo Jakub poślubił księżniczkę Annę (14 października 1574 – 4 marca 1619), córkę Fryderyka II, króla Danii, i Zofii, córki Ulryka III, księcia Mecklenburg-Schwerin. Jakub i Anna mieli razem czterech synów i cztery córki, byli to: Henryk Fryderyk (19 lutego 1594 – 6 listopada 1612), książę Walii nieznane z imienia dziecko (lipiec 1595) Elżbieta (19 sierpnia 1596 – 13 lutego 1662), żona Fryderyka V Wittelsbacha, palatyna reńskiego Małgorzata (24 grudnia 1598 – marzec 1600) Karol I (19 listopada 1600 – 30 stycznia 1649), król Anglii i Szkocji Robert (18 lutego – 27 maja 1602), książę Kintyre, markiz Wigton, hrabia Carrick i baron Annandale (od 2 maja) nieznany z imienia syn (maj 1603) Maria (8 kwietnia 1605 – 16 grudnia 1607) Zofia (22–28 czerwca 1606) Jan Stewart, hrabia LennoxElżbieta StewartArchibald Douglas, hrabia AngusMałgorzata TudorJakub IV StewartClaude de GuiseAntonina de Burbon-Vendôme Mateusz Stewart, hrabia LennoxMałgorzata DouglasJakub V StewartMaria de Guise Henryk StuartMaria I Stuart Jakub I Stuart Bibliografia[edytuj | edytuj kod] Kasper Cichocki: Kasper Cichocki Alloquiorum Osiecensum sive variorum familiarum sermonem libri. 1615. Ludwik Bazylow: Historia powszechna 1492-1648. Warszawa: Książka i Wiedza, 2001. ISBN 83-05-13196-3. Antonia Fraser: King James VI of Scotland, I of England. Londyn: Weidenfeld and Nicolson, 1974. ISBN 0-297-76775-5. Charles Phillips: The Illustrated Encyclopedia of Royal Britain. John Haywood, Richard G. Wilson (konsult.). New York: Metro Books, 2011. ISBN 978-1-4351-1835-5. Stefan Zabieglik: Historia Szkocji. Gdańsk: JD, 2000. ISBN 83-87227-07-2. pde PoprzednikHenryk Stuart, lord Darnley Książę Albany1567 Następcapowrót do domeny królewskiej pde pde Kontrola autorytatywna (osoba):ISNI: 0000 0001 0922 9555VIAF: 88905668ULAN: 500341025LCCN: n80035841GND: 118639889NDL: 001187656LIBRIS: c9prsjhw0zz8tfcBnF: 119304190SUDOC: 027475506SBN: SBLV239117NLA: 35241508NKC: js20020225013DBNL: jaco140BNE: XX823910NTA: 068907117BIBSYS: 90093331CiNii: DA01985509Open Library: OL138415APLWABN: 9810549884605606NUKAT: n2005025061OBIN: 14592J9U: 987007263238305171CANTIC: a11274335CONOR: 228169571BLBNB: 000248347LIH: LNB:V*41090;=BARISM: pe108108WorldCat: lccn-n80035841 Odkrywanie relacji Szekspira z królową Elżbietą. królewskimi patronami byli królowa Elżbieta i król Jakub I, obaj bardzo kochali ten dramat. Wideo: Wideo: Jaki król został patronem teatru po śmierci królowej Elżbiety? Zawartość: Jaki król był patronem Szekspira? Kto był patronem Szekspira po królowej Elżbiecie? Kim był poprzedni monarcha Anglii, który kochał i wspierał teatr? Kto był królem lub królową, gdy Szekspir napisał Burzę? Jak król Jakub został królem Anglii? Co zrobili patroni Szekspira? Jak zmienił się ton sztuk Szekspira, kiedy Jakub I został królem? Co się stało z pierścieniem koronacyjnym królowej Elżbiety? Jak król Jakub został królem Anglii? Kim był król i królowa, gdy żył Szekspir? Czy królowa Elżbieta wychowała syna Marii, królowej Szkocji? Kto jest znany jako Bard z Avon? Czy królowa Elżbieta była patronką Szekspira? Kto był patronem Szekspira Co oznacza ten termin w elżbietańskiej Anglii? Jak King James wpłynął na Makbet Szekspira? Jak król Jakub został królem? Czy królowa Elżbieta schudła? Kto został królem później w życiu Szekspira? Kto był ostatnim członkiem linii Stuartów, którego śmierć opuściła Wielką Brytanię? Kto był królem po Elżbiecie I? Co się stało z pierścieniem koronacyjnym królowej Elżbiety i dlaczego? Co zrobił patron Szekspira? Jak KJV został królem? Kto był królem po Elżbiecie I? Czy zęby królowej są jej własnymi? Jak królowa pije herbatę? Czy rodzina Boleynów nadal istnieje? Czy pozostały jeszcze jakieś królewskie Stuarty? Kto byłby dziś królem jakobitów? Odkrywanie relacji Szekspira z królową Elżbietą. królewskimi patronami byli królowa Elżbieta i król Jakub I, obaj bardzo kochali ten król był patronem Szekspira?King James I: Patron był patronem Szekspira po królowej Elżbiecie?Henry Wriothesley Henry Wriothesley, 3. hrabia Southampton, w całości Henry Wriothesley, 3. hrabia Southampton, baron Wriothesley of Titchfield, (ur. 6 października 1573 w Cowdray, Sussex, Anglia, zm. 10 listopada 1624 w Bergen op Zoom, Holandia), Angielski szlachcic i patron Williama był poprzedni monarcha Anglii, który kochał i wspierał teatr?Szekspir mógł spotkać Elżbietę I, gdy był małym chłopcem. Nie ma wątpliwości, że królowa była wielkim mecenasem sztuki i osobiście bardzo się nią cieszyła. „Elizabeth pasjonowała się teatrem i aktywnie chroniła go przed purytanami, którzy chcieli go zakazać”, pisze Alison Weir w The Life of Elizabeth był królem lub królową, gdy Szekspir napisał Burzę?Zrozumiał to także król Jakub, gdy po raz pierwszy wydano Burzę, gdy aranżował polityczne małżeństwa dla swoich król Jakub został królem Anglii?Syn Marii, królowej Szkotów i Henryka Stuarta, Lorda Darnleya, Jakub został królem Szkocji jako niemowlę, kiedy jego matka abdykowała. Kiedy Elżbieta I zmarła w 1603 r., Jakub został królem Anglii i przeniósł się tam wraz z rodziną. ... Jakub zmarł w 1625 r., a jego następcą został jego syn, który rządził jako Karol zrobili patroni Szekspira?Sąd był miejscem, w którym udaje się pod patronat sądowy, gdzie pozwy wnoszone są do dworzan, którzy byli w stanie udzielić pomocy. ... Oczekiwano, że patronami będą rówieśnicy i urzędnicy Sądu Najwyższego. Podobnie jak Timon, Oksford przez lata grał rolę mecenasa, dopóki jego fundusze się nie zmienił się ton sztuk Szekspira, kiedy Jakub I został królem?Jak zmienił się ton sztuk Szekspira, kiedy Jakub I został królem? Ton sztuk stał się ciemniejszy po tym, jak Jakub I został królem, podczas gdy rządy królowej Elżbiety faktycznie przyniosły szczęśliwsze się stało z pierścieniem koronacyjnym królowej Elżbiety?Niedługo po jej śmierci pierścień koronacyjny Elżbiety wrósł do jej ciała. Wynikało to z faktu, że nigdy nie usunęła jej w ciągu 45 lat jej panowania. Jej lekarze upierali się, że pierścień musi zostać usunięty, iw ciągu tygodnia Elżbieta król Jakub został królem Anglii?Syn Marii, królowej Szkotów i Henryka Stuarta, Lorda Darnleya, Jakub został królem Szkocji jako niemowlę, kiedy jego matka abdykowała. Kiedy Elżbieta I zmarła w 1603 r., Jakub został królem Anglii i przeniósł się tam wraz z rodziną. ... Jakub zmarł w 1625 r., a jego następcą został jego syn, który rządził jako Karol był król i królowa, gdy żył Szekspir?Królowa Elżbieta IW ciągu życia Szekspira w Anglii panowali dwaj monarchowie: królowa Elżbieta I (panująca w latach 1558-1603) i król Jakub I (1603-1625).Czy królowa Elżbieta wychowała syna Marii, królowej Szkocji?Mary, królowa Szkotów, mogła być monarchą, której odcięto głowę, ale ostatecznie okazała się triumfująca w okrężny sposób: po bezdzietnej śmierci Elżbiety w 1603 r. to syn Marii, Jakub VI ze Szkocji i I z Anglii, był tym, który wstąpił na tron jako pierwszy rządzący zjednoczonym królestwem jest znany jako Bard z Avon?William Shakespeare: tak zwany od miejsca urodzenia, królowa Elżbieta była patronką Szekspira?Chociaż bardzo popierasz sztukę, teatr, a w szczególności Szekspira, możesz być zaskoczony, gdy dowiesz się, że Elżbieta I była w rzeczywistości historycznej NIE patronką Szekspira. ...Kto był patronem Szekspira Co oznacza ten termin w elżbietańskiej Anglii?Aby odnieść sukces w jakimkolwiek projekcie artystycznym w Anglii Tudorów, potrzebujesz patrona; patronem był bogaty arystokrata, który mógł znaleźć ci pracę i zaspokoić niektóre z twoich potrzeb King James wpłynął na Makbet Szekspira?Ze względu na intensywność wierzeń Jakuba, szczególnie tych dotyczących czarów i królobójstwa, w połączeniu z przedstawieniem tych samych wierzeń w Makbecie Szekspira, można dojść do wniosku, że Szekspir napisał Makbet jako formę pochlebstwa dla monarchy Jakuba I i VI z Anglia i król Jakub został królem?Syn Marii, królowej Szkotów i Henryka Stuarta, Lorda Darnleya, Jakub został królem Szkocji jako niemowlę, kiedy jego matka abdykowała. Kiedy Elżbieta I zmarła w 1603 r., Jakub został królem Anglii i przeniósł się tam wraz z królowa Elżbieta schudła?Królowa wystąpiła po raz drugi z rzędu w tym tygodniu z powodu nieustających problemów zdrowotnych. Utrata wagi Jej Królewskiej Mości zmartwiła wielu fanów, ponieważ w środę otrzymała szefa finansów Andrew Baileya na audiencję w zamku został królem później w życiu Szekspira?Za życia Szekspira w Anglii rządzili dwaj monarchowie: królowa Elżbieta I (1558-1603) i król Jakub I (1603-1625).Kto był ostatnim członkiem linii Stuartów, którego śmierć opuściła Wielką Brytanię?Ostatnimi męskimi Stuartami z brytyjskiej linii królewskiej byli syn Jakuba II James Edward (zm. 1766), Stary pretendent i jego synowie Karol Edward (zm. 1788), Młody pretendent (znany jako Bonnie Prince Charlie), który zmarł bez potomstwa i Henry (zm. 1807), kardynał książę był królem po Elżbiecie I?Jakub VI ze Szkocji Jakub VI ze Szkocji był następcą Elżbiety i został Jakubem I z się stało z pierścieniem koronacyjnym królowej Elżbiety i dlaczego?Niedługo po jej śmierci pierścień koronacyjny Elżbiety wrósł do jej ciała. Wynikało to z faktu, że nigdy nie usunęła jej w ciągu 45 lat jej panowania. Jej lekarze upierali się, że pierścień musi zostać usunięty, iw ciągu tygodnia Elżbieta zrobił patron Szekspira?Sąd był miejscem, w którym udaje się pod patronat sądowy, gdzie pozwy wnoszone są do dworzan, którzy byli w stanie udzielić pomocy. ... Oczekiwano, że patronami będą rówieśnicy i urzędnicy Sądu Najwyższego. Podobnie jak Timon, Oksford przez lata grał rolę mecenasa, dopóki jego fundusze się nie KJV został królem?Syn Marii, królowej Szkotów i Henryka Stuarta, Lorda Darnleya, Jakub został królem Szkocji jako niemowlę, kiedy jego matka abdykowała. Kiedy Elżbieta I zmarła w 1603 r., Jakub został królem Anglii i przeniósł się tam wraz z był królem po Elżbiecie I?Jakub VI ze Szkocji Jakub VI ze Szkocji był następcą Elżbiety i został Jakubem I z zęby królowej są jej własnymi?Matthew powiedział: „Wydaje się, że królowa ma wszystkie własne zęby, ale prawdopodobnie zleciła wykonanie prac dentystycznych, takich jak korony i licówki, aby poprawić ich wygląd przez lata, ponieważ wyglądają w dobrym stanie dla kogoś w jej wieku ”.Jak królowa pije herbatę?Jak królowa robi herbatę? ... Pan Harrold powiedział: „Jestem pewien, że królowej smakuje jej Assam lub Earl Grey w tradycyjny sposób, przyrządzane z liści herbaty w czajniczku i nalewane do filiżanki z cienkiej porcelany kostnej. „Użyje też rodzina Boleynów nadal istnieje?Linia Boleyn – po Anne Boleyn – od 1536 do dnia dzisiejszego, 2021. Jak wiemy nie ma bezpośrednich potomków Anne Boleyn. Jednak badania wykazały, że rodowód Boleyn można prześledzić do dzisiejszej rodziny pozostały jeszcze jakieś królewskie Stuarty?Dzisiejszy Dom Królewski Stuartów wymarł wraz ze śmiercią kardynała Henry'ego Benedicta Stuarta, brata Karola Edwarda Stuarta, w 1807 roku. Obecnym starszym spadkobiercą jest książę Franciszek byłby dziś królem jakobitów?Max-Emanuel Ludwig Maria Herzog jest obecnym dziedzicem tronu jakobickim, wraz ze swoim starszym bratem Franzem, samozwańczym księciem Bawarii, niezamężnym i bezdzietnym.

jakub krol anglii i szkocji